Holandia w encyklopedycznym skrócie

Holandia jest krajem położonym w delcie rzek Renu, Mozy i Skaldy przez co bardziej przypomina polskie Żuławy; zielona łąka poprzecinana autostradami i chmurne niebo zmieniające się jak w kalejdoskopie. Trudniej tu za to zauważyć tulipany, chodaki i wszystkie inne symbole tego kraju.

Kraj jest malutki bo powierzchniowo niewiele większy od województwa mazowieckiego [porównanie]. Cały kraj w poprzek; z Oldenzaal do Haarlemu przejedziesz samochodem w niecałe 2 godziny (179 km) a z góry na dół; z Groningen do Maastrichtu w 3,5 godziny (338 km).

• W czasach gdy większością krajów europejskich władali królowie i cesarze Holandia była republiką. W średniowieczu ten obszar dzielił się na różne mniej lub więcej feudalne hrabstwa i wolne miasta w ciągłych wojnach o wpływy. Generalnie Holendrzy (w tym też Flamandowie) zajmowali się najchętniej handlem. Nie było jednoznacznego władcy w sensie króla. Od XV wieku Niderlandy zaczęły nazywać się republiką. Republiką bo miały dość demokratycznie wybieranego przez Staten-Generaal (rodzaj parlamentu) stadhouder'a - funkcji która nie ma dobrego tłumaczenia na inne języki, najbliższym w języku polskim jest namiestnik. Dopiero od 1813 roku Niderlandy są królestwem choć także parlamentarnym gdzie rola króla przypomina rolę prezydenta w Polsce: król jest więc "długopisem".

4. Historia

• Plemię Zachodnich Germanów zwących się Batwianami zamieszkało w prehistorii tutejsze moczary delty Renu. Później Rzymianie posuwając się Renem na północ dotarli do Batawii. Rzymianie przynieśli cywilizację, założyli miasta Nijmegen, Haarlem i Maastricht. Batawianie nieco się Rzymianom stawiali ale w końcu przyjęli ich obyczaje i z czasem nawet ich religię, chociaż do dzisiaj nie przepadają za rzymskim namiestnikiem Boga.
• Po rozpadzie starego cesarstwa rzymskiego, Niderlandy stały się częścią nowego Świętego Cesarstwa Rzymskiego pod panowaniem Karola Wielkiego (1200 lat temu) zwanego później I Rzeszą Niemiecką.
• Następnie mocarne rody dzieliły między siebie Europę i tak Holandia była jakiś czas burgundzka a później habsburska. W końcu ku wielkiemu niezadowoleniu Holendrów przypadła w 1515 r. w spadku Karolowi V. W tym czasie także Holendrzy rozwinęli intratny handel w Gdańsku.
• W połowie XVI wieku Holandię dziedziczy hiszpański katolik Filip II gdy tymczasem w narodzie budzi się reformacja (protestantyzm). Niderlandy były już wówczas najbardziej rozwiniętym regionem Europy, liczącym ponad 200 zamożnych miast które przynosiły Habsburgom 7 razy więcej dochodów z tytułu podatków, niż rabunek srebra z Ameryki. Przez Rotterdam i Antwerpię przepływało ok. 50% światowego obrotu towarowego - więc nic dziwnego, że Holendrzy woleli tę kasę liczyć sami niż odprowadzać ją dla habsburskiego fiskusa.
• W 1568 Wilhelm Orański zapoczątkował powstanie przeciw Hiszpanom zwane później wojną 80-letnią. Siedem prowincji zawiera Unię w Utrechcie i wspólnymi siłami biją Hiszpanów.

• W 1588 powstaje Republika Zjednoczonych Prowincji Niderlandów. Potężna holenderska flota niszczy hiszpańską armadę. Kilka lat później powstaje pierwsza w świecie międzynarodowa kompania handlowa VOC (Zjednoczona Wchodnioindyjska Kompania) i rozpoczyna się złoty XVII wiek Holandii.
• W czasach holenderskiej hegemonii na morzach całego świata holenderskie żaglowce opływając świat w poszukiwaniu nowych rynków handlowych, przy okazji odkrywały i opisywały nieznany dotąd świat. Holendrzy penetrowali morza północne szukając dróg morski przez lody (Barentsz, Hudson), wybrzeża wszystkich kontynentów, badając szczegółowo wybrzeża obu Ameryk, Afryki, Azji i przy okazji odkrywając Australię i Nową Zelandię (Tasman).
• Koniec XVIII wieku to oświecenie i powstawanie nowoczesnych państw konstytucyjnych. Po upadku rewolucji francuskiej Napoleon przyłącza Holandię do swego cesarstwa a po upadku Napoleona Niderlandy tworzą duże państwo wraz z południowymi Niderlandami które jednak w 1830 odłączają się tworząc Belgię.
• Pierwszą Wojnę Światową przechodzi Holandia neutralnie ale w Drugą już się to nie udało. Wojnę przeżyła Holandia z względnie małymi stratami poza deportacją 75% holenderskich żydów, konfiskatą rowerów i głodową zimą.

5. Gospodarka

Jak widać powyżej z holenderskiej historii - w tym kraju powstał kapitalizm. W Amsterdamie powstała pierwsza giełda papierów wartościowych. Wenecja, Florencja i Amsterdam były centrami handlowymi świata. Dzisiaj jest nim może Nowy Jork ale i Nowy Jork zbudowali Holendrzy i światowa giełda stoi na ulicy Wall Street - ulicy muru, jaki zbudowali tam Holendrzy w ówczesnym Nowym Amsterdamie. Holenderska sieć bankowa, przemysłowa i handlowa jest w świecie większa niż nam się zdaje a na pewno większa niż wielkość tego kraju by na to wskazywała. Porównywanie gospodarki holenderskiej z polską jest pouczające. Holandia zarabia pieniądze na światowym handlu którego centrum jest Amsterdam i port w Rotterdamie.

5.1 Rolnictwo

Polska posiada 8 razy więcej gruntów rolnych ale aż 26 razy więcej gospodarstw rolnych niż Holandia co świadczy o ciągłym zbyt dużym rozdrobnieniu rolnictwa w Polsce.

Porównajmy rolnictwo obu krajów. W roku 2022; Holandia liczyła 50 tys. gospodarstw rolnych, średniej wielkości 44 ha, o łącznej powierzchni 2,2 mln ha gruntów rolnych, co stanowi 54% powierzchni Holandii; Polska liczyła 2,2 mln gospodarstw rolnych, średniej wielkości 14,5 ha, o łącznej powierzchni 18,9 mln ha gruntów rolnych, co stanowi 60% powierzchni Holandii.

Obecnie to właśnie rolnictwo polskie modernizuje się szalenie szybko od 2004 r. gdy Polska w stąpiła do UE. Dla przykładu w roku 2008 Holandia produkowała 3 razy więcej zboża i mięsa niż Polska (na głowę mieszkańca). Teraz, w roku 2024, Polska wyrosła na liczące się państwo z jego produkcją rolną. 

6. Demografia

Holandia należy do najbardziej zagęszczonych krajów świata. Aglomeracja o nazwie Randstad obejmująca miasta Amsterdam, Utrecht, Rotterdam i Haga jest porównywalna obszarem, liczbą mieszkańców i znaczeniem ekonomicznym w świecie do Nowego Jorku.

7. Religia

Różne religie tu były ale się skończyły. Mimo to kalwinizm odgrywa nadal sporą rolę w charakterze tego narodu.
Nawet przeklinanie w stylu „o Boże!", „o Jezu!", „ło matko boska!" - zastąpiono bardziej ateistycznym „shit" i „fuck". Polscy i muzułmańscy emigranci stanowią tutaj największą grupę praktykujących swoje religie. Przeczytaj także: religie w Holandii, agonia chrześcijaństwa, holenderski kościół w likwidacji, budowa i burzenie kościołów w Holandii oraz kościół w Polsce i na Zachodzie.

8. Kultura

Joint, filiżanka kawy i ciastko charakteryzują holenderska kulturę. Wolność ma tu inne znaczenie niż w Polsce. Holendrzy są wolni ale i zdyscyplinowani. Poza tym w tym kraju znajduje się największa ilość muzeów na kilometr kwadratowy w świecie. Rembrandta, Vermeera, Van Gocha, Johanna Cruyffa i DJ Tiesto i Van Buren zna każde dziecko! Zobacz listę najsłynniejszych Holendrów w świecie.

8.1 Język
Oficjalnie zwie się niderlandzki, czyli holenderski. Fryzowie na północy mają swój dialekt fryzyjski a na południu Flamandczycy swój  i każdy inny region coś tam zaciąga po swojemu. Przeczytaj także: język holenderski jest uciążliwy i osobliwy oraz język niderlandzki kontra mój polenderski jęzor.

8.2 Literatura
To przede wszystkim wspaniały Erazm z Rotterdamu z wciąż aktualną Pochwałą Głupoty.
Dalej najsłynniejsze nazwiska to: P.C. Hooft, Multatuli (najsłynniejsza jego książka: Max Havelaar), Gerard Reve (De Avonden - Wieczory), Harry Mulisch (De Aanslag - Zamach i De ontdekking van de hemel - Odkrycie nieba), Simon Vestdijk, Hugo Claus (Het verdriet van België - Cały smutek Belgii), Jan Wolkers (Terug naar Oegstgeest - Powrót do Oestgeest, Turks Fruit - Tureckie delicje).

8.3 Malarstwo
Długa lista którą prowadzi Rembrandt van Rijn a za nim idą Jan Vermeer, Frans van Mieris, Frans Hals, Pieter Breughel, Jan Steen, Pieter Claesz, Vincent Van Gogh, Piet Mondriaan, Karel Appel. Zobacz poczet malarzy holenderskich.

8.4 Edukacja
System szkolnictwa różni się zasadniczo od polskiego; jest dużo bardziej elastyczny i dużo mniej autorytatywny. Młodzież uczy się pracować grupowo, rozwiązywać praktyczne problemy, na każdym poziomie nauczania jest najważniejszym praktyczne zastosowanie teorii, poznawanie języków obcych i samodzielność.

• Nauczanie rozpoczyna się w wieku 4 lat w kleuterschool (przedszkole) w pierwszej grupie.
• Od grupy trzeciej (6-latki) rozpoczyna się basisschool (szkoła podstawowa) i trwa 6 lat do grupy ósmej.
• Szkoły średnie typu gimnazjalnego dzielą się na trzy poziomy:

1. Najniższy - VMBO (4-letnie), także nauczanie niższe zawodowe. Z VMBO można kontynuować nauczanie zawodowe w średniej szkole zawodowej MBO dającej także wstęp do szkolnictwa wyższego.
2. Średni - HAVO (5-letnie) matura uprawnia do dalszej nauki w szkolnictwie wyższym.
3. Wyższy - VWO (6-letnie) matura daje wstęp na uniwersytety.

• Szkoły wyższe HBO (4-letnie) dają dyplom Bachelor (licencjat).
• Uniwersytety WO (4-5-letnie) dają dyplomy Bachelor (licencjat) lub Master (magister).

Przeczytaj także: Schemat systemu szkolnictwa w Holandii,  System szkolnictwa w Holandii nie jest dobry dla twoich dzieci  oraz Zalecenie szkolne i ambicje rodziców.

9. Słynni Holendrzy

• Pełna lista najbardziej znanych Holendrów (w świecie - poza granicami Niderlandów).
• Ludzie którzy zmienili oblicze Holandii
• Słynne wynalazki rodem z Holandii

10. Narkotyki

Wstydliwym tematem jest nielegalna produkcja narkotyków. W roku 2019 Holandia była największym w świecie podziemnym producentem syntetycznych narkotyków (np. XTC, LSD, metamfetamina, fentanyl, opiaty) oraz nadal spełnia ważną rolę w światowym handlu kokainą poprzez port Antwerpii i Rotterdamu. Szacuje się, że światowy obrót syntetycznymi narkotykami z Holandii wynosił 19 mld euro (2017).

[Aktualizacja od 2008 r.]