On czy ona? Czyli bezpłciowy język holenderski

Męski, żeński i nijaki - ten, ta, to - trzy rodzaje rzeczowników bez których język polski nie może się obejść ale w języku holenderskim jest to niestety bardzo skomplikowane - prawie nikt nie zna rodzajów choć ich używa.

Żaba skoczył gdy księżyc wyszła

Doznajemy w Holandii kompletnej porażki, gdy nam wrodzone używanie rodzaju męskiego, żeńskiego i nijakiego przekładamy do bezpłciowego języka holenderskiego. Oficjalnie on tak bezpłciowy nie jest, ale tylko literaci wiedzą czasami płeć rzeczownika. Mimo to...
Księżyc (de maan) to w języku holenderskim... ona! Podobnie jak nie przymierzając krawat (de stropdas) - to też ona! Za to ryba (de vis) i żaba (de kikker) to on! Na szczęście polityka (de politiek) to u Holendrów też ona. Ale nie ma w ich języku reguły, że słowo kończące się na "a" jest rodzaju żeńskiego, tym bardziej, że mało słów na "a" się kończy. Tak więc powyższy tytuł jest dosłownym odzwierciedleniem jak absurdalnym jest dla nas język holenderski.

Płeć słów i rodzajniki de i het

Holender nie czuje ani nie słyszy różnicy między rzeczownikiem męskim czy żeńskim. Większość ludzi nie zauważy błędu, gdy powiesz "de vereniging heeft zijn leden geïnformeerd" - gdy tymczasem "vereniging" jest rodzaju żeńskiego i powinno w zdaniu być haar a nie zijn

  • De vereniging heeft haar leden geïnformeerd (de vereniging jest żeński, więc haar)
  • Het bestuur heeft zijn besluit toegelicht (het bestuur jest nijaki, więc zijn)

W języku niderlandzkim trudno jest ustalić, czy słowo jest rodzaju męskiego, żeńskiego czy nijakiego. Możesz to zobaczyć tylko po rodzajniku - lidwoord. Rozróżniamy rodzajnik określony de, het i nieokreślony een (uwaga: słowo één to zupełnie co innego, oznacza "jeden").

Słowa z rodzajnikiem „het” są zawsze nijakie: het paard, het huis, het waterschap.

Rodzaj nijaki jest łatwiejszy - to zawsze jest rodzajnik "het". Jednak rodzajnik "de" określa zarówno rodzaj męski jak i żeński.

Męski (mannelijk): hij i zijn
Żeński (vrouwelijk): zij i haar
Nijaki (onzijdig): het i zijn

Paradoksalnie, mimo, że Holender "nie czuje" różnicy płci słów, to jednak jest ważne, aby wiedzieć, czy słowo jest rodzaju męskiego, żeńskiego czy nijakiego ponieważ płeć staje się widoczna (słyszalna) przy wskazaniach, np.:

  • Heb je een boek gekocht? Ja. Het ligt op de tafel (bezpłciowy het boek; ono - het - leży na stole)
  • Onze kip heeft deze week elke dag een ei gelegd. Ze is er maar druk mee (żeńska kura; ona - ze - jest zapracowana)
rodzaj męski, żeński i nijaki w języku holenderskim

Nazwy miejscowości i krajów

W  języku polskim słowa kończące się na "a" są rodzaju żeńskiego, także Haga, Holandia, Polska są także  rodzaju żeńskiego. Jednak w języku holenderskim nazwy miejscowości są zawsze nijakie. Przy nijakich słowach (het) nie mówi się "haar" lecz "zijn", np.: "Gouda ontleent veel van zijn charme aan zijn grachten" (Gouda czerpie wiele jego uroku z kanałów). Także nazwy wsi i krajów są nijakie: "Gouda en zijn inwoners en Nederland en zijn Gouden Eeuw" (Gouda i jego mieszkańcy oraz Holandia i jego Złoty Wiek). 

Zwykle nazwa miejsca lub kraju rodzajnika nie posiada, choć są to nijakie słowa. To, że nazwy miejsc i krajów są het-słowami, wynika z następujących przykładowych zdań, w których pojawia się rodzajnik:

  • Veel toeristen kennen alleen het Amsterdam van de drugs en de seks.
  • Maar wie verder kijkt, kan ook het religieuze of het verstilde Amsterdam vinden.
  • Opa heeft heimwee naar het Zoetermeer van vroeger.
  • Oma vermaakt zich prima in het verstedelijkte Zoetermeer.
  • Sommige mensen willen terug naar het Nederland van de jaren vijftig. 
  • Het waterrijke Nederland is voor watervogels erg aantrekkelijk.
rodzaj męski, żeński i nijaki w języku holenderskim

Het i zaimek dzierżawczy zijn

Zwykle więc nie używa się rodzajnika przed nazwą miejscowości lub kraju, mimo to jest to nadal słowo nijakie z zaimkiem dzierżawczym zijn (jego).

  • Zoetermeer wil zijn ambtenaren graag een kerstpakket geven, maar het heeft er niet genoeg geld voor.
  • Heb je Amsterdam al eens vanuit het vliegtuig gezien? Ja, dan ziet het er prachtig uit met al zijn grachten.
  • Maastricht schijnt prachtig te zijn, maar ik heb het nog nooit bezocht.
  • Nijswiller ligt in Limburg; het heeft nog geen 800 inwoners. 
  • Nederland is zeer welvarend; het scoort dan ook hoog op de ranglijst van landen op de wereld waar je het best kunt wonen.

W języku holenderskim więc kraje są nijakie, ale na przykład we francuskim nie, i tak le Portugal, le Maroc, le Luxembourg są męskie a la Hollande, la France i la Pologne żeńskie.

Przeczytaj także: