Holenderska gramatyka; czyli byłem, jestem a może mógłbym być

środa, 29 Maj, 2019

Język holenderski zna aż osiem (8!) czasów. Wydaje się dużo, ale tak na prawdę to i język polski większość z nich posiada. Z niektórymi czasami sami Holendrzy też mają problemy. Za to nie ma przypadków - czym w holenderskim już sobie głowy nie trzeba zaprzątać.

Czas przeszły i przyszły

W języku holenderskim istnieje osiem czasów; cztery dokonane i cztery niedokonane.

Czas dokonany poznajemy po dołączonym czasowniku pomocniczym HEBBEN (mieć) lub ZIJN (być) razem z imiesłowem. Także po orzeczeniu widzimy czy to jest czas teraźniejszy czy przeszły.

Czas przyszły poznajemy po czasowniku pomocniczym ZULLEN (określającym wolę działania).

Czas niedokonany i dokonany

Czas niedokonany znaczy, że to o czym mówisz jest jeszcze w działaniu lub było w działaniu gdy to pisałeś (mówiłeś). Ten czas używamy także gdy nie jest istotne czy dana czynność (działanie) jest już zakończona.

Czas dokonany znaczy, że dana czynność (działanie( jest zakończone lub było zakończone gdy to pisałeś (mówiłeś). W czasie dokonanym występuje zawsze czasownik pomocniczy HEBBEN lub ZIJN oraz imiesłów.

Czas teraźniejszy lub przeszły

Czas orzeczenia określa czy zdanie jest zbudowane w czasie teraźniejszym lub przeszłym.

Jeśli zdanie składa się z wielu części; czas musi we wszystkich częściach się zgadzać.

Czas przyszły

Czas przyszły wygląda nieco dziwnie, ponieważ z reguły używa się w danym zdaniu czasownika GAAN (iść) mającego określać czynność w przyszłości ale czasownik pomocniczy ZULLEN (wola działania) określa czas przyszły.

Uwaga na stronę bierną!

W stronie biernej zawsze masz do czynienia z imiesłowem czasu przeszłego nawet jeśli zdanie jest w czasie niedokonanym.

Czasownikiem pomocniczym w stronie biernej czasu niedokonanego jest WORDEN (stać się).
Czasownikiem pomocniczym w stronie biernej czasu dokonanego jest ZIJN (być).

Powikłana pętla czasu

Mamy wiec osiem czasów z czego cztery dokonane i cztery niedokonane. Nie jestem pewny czy nasze polskie tłumaczenie coś rozjaśnia, przykłady będą bardziej zrozumiałe.

Niedokonany
Czas teraźniejszy niedokonany
Czas przeszły niedokonany
Czas teraźniejszy niedokonanej przeszłości
Czas przyszły niedokonanej przeszłości
Dokonany
Czas teraźniejszy dokonany
Czas przeszły dokonany
Czas teraźniejszy dokonanej przyszłości
Czas przeszły dokonanej przyszłości

Onvoltooid
OTT Onvoltooid tegenwoordige tijd
OVT Onvoltooid verleden tijd
OTTT Onvoltooid toekomende tegenwoordige tijd
OVTT Onvoltooid verleden toekomende tijd
Voltooid
VTT Voltooid tegenwoordige tijd
VVT Voltooid verleden tijd
VTTT Voltooid tegenwoordige toekomende tijd
VVTT Voltooid verleden toekomende tijd

Przykłady

Cztery razy czas niedokonany

Przykład zdania 1. Aktywnie oraz 2. Pasywnie (z czasownikiem pomocniczym WORDEN).

OTT
1. Jan slaat de hond [Jan uderzył psa]. De hond wordt geslagen [pies jest bity].

2. Julia drinkt de wijn [Julia pije wino]. De wijn wordt gedronken [wino jest pite].

OVT
1. Jan sloeg de hond [Jan uderzył psa]. De hond werd door Jan geslagen [pies został uderzony przez Jana].

2. Julia dronk de wijn [Julia piła wino]. De wijn werd door Julia gedronken [wino było pite przez Julię].

OTTT
1. Jan zal de hond slaan [Jan będzie uderzał psa]. De hond zal door Jan worden geslagen [pies będzie uderzony przez Jana].

2. Julia zal de wijn drinken [Julia będzie piła wino]. De wijn zal door Julia worden gedronken [wino będzie pite przez Julię].

OVTT
1. Jan zou de hond slaan [Jan chciał uderzyć psa]. De hond zou door Jan worden geslagen [pies miał być uderzony przez Jana].

2. Julia zou de wijn drinken [Julia miała pić wino]. De wijn zou door Julia worden gedronken [wino miało być pite przez Julię].

Cztery razy czas dokonany

Przykład zdania 1. Aktywnie oraz 2. Pasywnie (z czasownikiem pomocniczym ZIJN)

VTT
1. Jan heeft de hond geslagen [Jan uderzył psa]. De hond is door Jan geslagen [pies jest przez Jana uderzony].

2. Julia heeft de wijn gedronken [Julia piła wino]. De wijn is door Julia gedronken [wino było pite przez Julię].

VVT
1. Jan had de hond geslagen [Jan uderzył psa]. De hond was door Jan geslagen [pies był uderzony przez Jana].

2. Julia had de wijn gedronken [Julia piła wino]. De wijn was door Julia gedronken [wino piła Julia].

VTTT
1. Jan zal de hond hebben geslagen [Jan z pewnością uderzył psa]. De hond zal door Jan zijn geslagen [pies miał być uderzony przez Jana].

2. Julia zal de wijn hebben gedronken [Julia z pewnością piła wino]. De wijn zal door Julia zijn gedronken [wino było z pewnością pite przez Julię].

VVTT
1. Jan zou de hond hebben geslagen [Jan chyba miałby uderzyć psa]. De hond zou door Jan zijn geslagen [pies miałby chyba być uderzony przez Jana].

2. Julia zou de wijn hebben gedronken [Julia chyba piła wino]. De wijn zou door Julia zijn gedronken [wino było chyba pite przez Julię].

Szczególnie te dwa ostatnie czasy VTTT i VVTT są niezwykle trudne do przełożenia na język polski, ale to nie zmartwienie gdyż większość Holendrów też nie potrafi ich sensu przetłumaczyć. Generalnie ZAL oznacza coś na pewno, gdy ZOU - być może, niepewne.

języki germańskie — Schemat podziału języków zachodniogermańskich.

Przeczytaj także: