Symbole tożsamości narodowej

sobota, 25 Maj, 2024

To cesarze, królowie, prezydenci w XIX wieku rozniecili w nas dumę narodową czyli po prostu obrzydliwy nacjonalizm który do dzisiaj nam coraz bardziej zagraża. Przeciętni obywatele musieli ginąć w obronie wyimaginowanego państwa. 

Narodziny nacjonalizmu

Przez długi czas twórczość Rembrandta nie była doceniana. Jego obrazy uważano za zbyt ciemne, zbyt realistycznie, nie wystarczająco podnoszące na duchu. Ale w dziewiętnastym wieku odkryto go na nowo: Rembrandt doskonale sprawdził się jako nowy bohater narodowy Niderlandów.

Uznanie dla artysty i moda na obrazy Rembrandta osiągnęła szczyt za jego życia, około 1650 roku. Później przyszły nowe mody i przez kolejne 200 lat Rembrandt popadł w zapomnienie. Zresztą był bardziej sławny za granicą niż we własnym kraju. Holendrzy nie mieli jeszcze wówczas wielkiego mniemania o niderlandzkich malarzach. Dopiero dziewiętnastowieczny nacjonalizm i zagraniczna popularność Rembrandta wydobyły go z zapomnienia.

    Rubens Antwerpia
    Pomnik Rubensa na centralnym placu w Antwerpii.

    Duma narodowa: wasz Rubens nasz Rembrandt!

    Ponowne odkrycie Rembrandta zawdzięczamy sytuacji politycznej w Europie XIX wieku. W roku 1830 południowe prowincje odłączyły się od Królestwa Niderlandów. Nowo powstałe państwo - Belgia - potrzebowało własnych symboli narodowych, więc w Antwerpii w roku 1840 odsłonięto pomnik Rubensa - malarza z tego miasta. 

      Rembrandt Amsterdam
      Pomnik Rembrandta na placu nazwanym jego imieniem w Amsterdamie.

      Niderlandy nie mogły być gorsze, więc wyciągnięto z zapomnienia Rembrandta i w roku 1852 na Rynku Maślanym w Amsterdamie stanął jego pomnik. Sam rynek przemianowano z czasem na Plac Rembrandta (Rembrandtplein). Niedługo  po tym w roku 1906 niezwykle uroczyście Holandia obchodziła 300. rocznicę urodzin artysty. Tak na początku XX wieku powstała światowa legenda i popularność Rembrandta, trwająca w zasadzie do dzisiaj o czym najlepiej świadczą ceny jakie osiągają na aukcjach jego obrazy. W XXI wieku jest już kilku malarzy droższych od Rembrandta. 

        Europa XIX wiek
        Podział Europy na początku XIX wieku.

        Naród: twór XIX wieku

        W XIX wieku po Europie przeszła pierwsza fala nacjonalizmu i gwałtowne zapotrzebowanie na symbole narodowe. Przez Zachodnią Europę przelała się mieszczańska rewolucja (Wiosna Ludów 1848) której efektem było powstanie Zjednoczonej Rzeszy Niemieckiej, Zjednoczonych Włoch, Republiki Francuskiej i Austro-Węgier.

        W tym czasie w Polsce odsłonięto pomnik Kopernika w Warszawie (1830), Mickiewicza w Krakowie i Warszawie (1898) i Chopina w Łazienkach. 

        27 maja 1852 r. tysiące Amsterdamczyków przybyło na Rynek Maślany (Botermarkt), gdzie w obecności króla Wilhelma III odsłonięto pomnik Rembrandta a obok zasypano kanał i na powstałym placu odsłonięto pomnik holenderskiego męża stanu Thorbecke w 1876. Plac nazwano jego imieniem Thorbeckeplein. Cała Europę ozdobiono pomnikami Dumy Narodowej. Szczególnie odwieczni wrogowie: Niemcy i Francuzi prześcigali się w monumentach tożsamości narodowej. W końcu rezultatem wynalazku "tożsamości narodowej" były wielkie wojny światowe.

        Stawianie posągów bohaterom narodowym było wówczas popularną rozrywką w całej Europie - niektórzy kpiąco mówili o prawdziwej "statuomanii" w Europie. Odkrywano tożsamość narodową przy pomocy brązowych lub marmurowych posągów dawnych bohaterów. W XIX wieku ustanawiano także hymny, herby i flagi narodowe. 

        Jak stare muszą być granice aby nie były podważalne?

        W dobie wojny Rosyjsko-Ukraińskiej (czy może wojny Wschodu z Zachodem) Władimir Putin twierdził w 2024 r., że Ukraina nigdy nie była samodzielnym państwem i stała się nim w niejasnych okolicznościach dzięki Stalinowi i Chruszczowowi w XX wieku. Polska w dzisiejszych granicach to też twór ustanowiony dzięki Stalinowi już w 1943 r. Jak trwałe są wiec granice Polski? Czy 80 lat nowych terytoriów jest wystarczającym terminem akceptacji przez sąsiadów?

        Niemal cała Europa formowała się w XIX i XX wieku. Kto powiedział, że w XXI wieku granice pozostaną nienaruszalne? Jako przykład mogę tylko podać fakt od kiedy wielkie, stare europejskie miasta stały się oficjalnie stolicami nowo utworzonych państw. 

          od kiedy jest stolicą.
          Od kiedy te miasta są stolicą kraju.

          Rzym jest stolicą Włoch dopiero od 1871 roku! Także w tym samym roku Berlin został stolicą Niemiec, choć nie na długo i dopiero w 1990 został stolicą całych Niemiec ponownie. Amsterdam jest stolicą Holandii od 1808 r. a Moskwa stolicą Rosji od 1918. Czy to długo czy krótko?

          Przeczytaj także: