Holendrzy mają setki słów na określenie rodzajów wody
Jeśli to prawda, że Eskimosi mają setki słów na określenie rodzajów śniegu, tak Holendrzy mają setki słów na określenie rodzajów wody. Woda formowała w dużej części charakter tego narodu i z wodą mają Holendrzy specjalny związek. Woda (water) występuje w co najmniej 500 holenderskich rzeczownikach złożonych.
Wiele z poniższych słów jest w codziennym użyciu w Holandii i niekoniecznie tylko w tym "wodnym" znaczeniu.
Eskimosi mają tysiąc słów na określenie śniegu.
Holendrzy mają tysiąc słów na określenie wody.
Polacy mają jedno słowo na określenie wszystkiego.
Wodny słownik holendersko-polski:
Aam - naturalne zbiorniki wodne (także ama lub ame jak Ameland).
Aar - rzeczka (jak w Ter Aar, Kortenaar).
Bagger - szlam, muł z dna.
Beek - strumień.
Boezem - rezerwuar na nadmiar wody z polderów.
Brak - zmieszana morska i słodka woda.
Branding - spienione fale morskie łamiące się na płyciźnie.
Broek - bagno (jak np. w Bossche Broek).
Dam - tama.
Dijk - wał przeciwpowodziowy, grobla - jedno z najpopularniejszych, typowych holenderskich słów. Rozróżniamy dwa rodzaje grobli; letnią i zimową (zomerdijk i winterdijk). Letnia grobla (niska) utrzymuje rzekę w ryzach latem przy niskim poziomie wody. Zimowa grobla jest znacznie wyższa, znajduje się poza terenem zalewowym (uiterwaard) i chroni kraj przed powodzią. Zimową groblą ciągnie się najczęściej droga wzdłuż rzeki.
Donk - wzniesienie, piaszczysta łacha na rzece.
Droogmakerij - polder; duży podmokły lub całkowicie zalany obszar poddany osuszeniu (bemalen) w celu uzyskania polderu. Aż 95% europejskich "droogmakerijen" znajduje się w Niderlandach.
Duinwater - woda pitna uzyskiwana z wydm.
Eb - odpływ morza (także laagtij).
Gemaal - pompa, urządzenie do przepompowywania wody na wyższy poziom. W przeszłości służyły do tego holenderskie wiatraki, od roku 1850 maszyny parowe a od roku 1900 coraz częściej motory spalinowe i elektryczne.
Gent - miejsce gdzie schodzą się dwie rzeki.
Getijden - pływy morskie (przypływy i odpływy).
Geul - wąska i głęboka droga wodna, zagłębienie lądu lub dna.
Goor - błoto, szlam, muł.
Greppel - rów, najczęściej przydrożny.
Gracht - kanał lub fosa wokół zabudowań, służący jako kanał ściekowy i transportowy (także singel, ringgracht, slotgracht, vestinggracht).
Hei - najgłębszy punkt.
Heul - otwór w wale przeciwpowodziowym (grobli).
Kanaal - kanał czyli duża, sztucznie wykonana droga wodna dla statków i barek.
Kolk - wir.
Kreek - mała spokojna woda, zakole, ruczaj.
Kwel - woda przeciekająca przez rzeczne wały ochronne, także źródło wód podskórnych.
Maren - małe stróżki wody wpływające lub wypływające z nisko położonego lądu do morza pod wpływem morskich pływów.
Meander - meandrować, strumień płynący zakolami.
Meer - jezioro.
Mui - silny strumień wody morskiej wypływający z lądu, pomiędzy wydmami w czasie odpływu.
Nol - wydma czołowa, falochron, wał morski.
Normaal Amsterdams Peil (NAP) - Normalny Amsterdamski Poziom - holenderski standard umownego poziomu morza.
Oever - brzeg (także "stade").
Opvaart - wpływ do rzeki.
Plas - płytka woda, kałuża, płytkie jezioro.
Poel - płytka bagnista, błotnista woda.
Priel - wgłębienia w dnie morskiej płycizny wysychające przy odpływie.
Rak - prosta droga wodna, prosty odcinek rzeki (np. dzisiejszy Damrak).
Reet - strumyki ściekającej wody poza obszarem obwarowanym wałami.
Run, rijn, rin - nazwa płynącej wody (stąd nazwa Renu).
Rivier - rzeka.
Rijp - szron.
Singel - fosa wokół miasta, także gracht.
Slenk - strugi wodne w piasku.
Slik - szlam (także bagger, prut, slib, slijk, blubber, modder), także błotniste dno morskie przy odpływie.
Sloot - rów melioracyjny, większy niż greppel - najczęściej spotykany w Holandii i przez nas nazywany "kanałem".
Spijk - półwysep na rzece (np. w nazwie Spijkenisse).
Sprang, sprank - dopływy rzeczne.
Springtij, Springvloed - mocny przypływ w czasie gdy słońce i księżyc stoją na jednej linii powodując większe niż zwykle przyciąganie, z reguły raz na 14 dni.
Spui - strumień wody. Słowo często używane jako czasownik "spuien" przy wypompowywaniu lub wlewaniu wody, lub wody z piaskiem.
Stuw - sztuczne podnoszenie poziomu wody.
Terp - sztuczne stworzone wzniesienie na podmokłym gruncie pod zabudowę.
Tocht - wycieczka, ekspedycja, także: rejs, wyprawa.
Trecht - miejsce przepraw przez rzekę ((np. Utrecht, Dordrecht, Maastricht).
Trekgat - jezioro powstałe po wydobyciu torfu z torfowiska.
Uiterwaard - pas zalewowy wzdłuż brzegu rzeki (między letnim i zimowym wałem przeciwpowodziowym 'dijk').
Vaart - kanał żeglugowy, żegluga.
Ven - płytkie jeziorko na wrzosowiskach.
Verhang - względna różnica prądu/poziomu wody wyrażana w metrach na kilometr.
Verlaat - m.in. wdzierająca się woda, wpływ wody.
Verval - różnica poziomu wody między dwoma punktami w rzece.
Vijver - staw.
Vliet - płynąca woda.
Vloed - przypływ morza (także hoogtij), przeciwieństwo eb.
Wad - płytkie łachy piasku w morzu, głównie na Morzu Wattowym (Waddenzee).
Wassend water - szybko wzrastający poziom wody z groźbą powodzi.
Watering - kanał melioracyjny.
Wiel - okrągłe jeziorko pozostałe po wirze, po powodzi w wyniku przerwania wałów.
Zandvag - sztuczna regulacja prądów morskich niosących ze sobą piasek w celu usypania piaszczystej łachy w wyznaczonym miejscu.
Zwin - głęboka zatoczka, fjord.
Śpiewający lód
Holendrzy mają specjalny stosunek do wody ale też do lodu. Istnieją w tym języku także setki słów określających dany stan lodu. Gdy nadejdą mrozy i kanały zamarzną można się spotkać z określeniem "śpiewającym lodem" (zingend ijs) czyli cienki lód, który pęka i jęczy podczas jazdy na łyżwach. Efekt echa tworzy fantastyczny jęczący dźwięk. Doświadczony łyżwiarz może po wysokości tonu śpiewającego lodu oszacować grubość lodu i głębokość wody. Przykłady pojęć określających lód [źródło]:
Bomijs Boerenslootijs Dakvorstijs Drijfijs Dubbeltjesijs Eendenijs Eennachtsijs Elfstedenijs Fondantijs Glij-ijs IJsballen IJspegel IJsschotsen |
IJsvliesje IJzel Kijkijs Kistijs Koeienijs Kraakijs Kruiend ijs Kwelwaterijs Maagdelijk ijs Natuurijs, Overijs Pukkeltjesijs Rodelbaanijs |
Schijtijs Sneeuwijs Spagaatijs Strandijs Tijgerijs Wak Waterijs Warmevoetenijs Werkijs Zandijs Zee-ijs Zingend ijs Zwartijs |
Przeczytaj także:
- Woda żywi i zabija
- Walka z morzem trwa
- Nie zatamujesz powodzi w pojedynkę
- Jak się rodził holenderski charakter
- Katastrofalna powódź w Holandii z 1953 roku
- Holandia istnieje dzięki stacjom pomp
- Groźba potopu stworzyła Holandię
- Chłopczyk który uratował Holandię przed powodzią
- Afsluitdijk - tama z której Holandia jest dumna
- Morze Południowe - Zuiderzee
- Katastrofy w Holandii
- Umowny poziom morza ustalono według holenderskiego NAP
- Przypływ i odpływ morza
- Słowa holenderskiego pochodzenia w języku polskim