Czy żyjemy w ciekawych czasach?

Każda generacja ma poczucie życia w wyjątkowych czasach. W tej chwili, szczególnie ludzie urodzeni po 1970 r. mniemają być świadkami wielkiej rewolucji technologicznej. To złudzenie z naszej perspektywy własnego pępka.

Mamy wrażenie, że postęp technologiczny nigdy nie posuwał się niezwykle szybko. Dzisiejszy smartfon ma znacznie większą siłę obliczeniową niż rakiety Apollo lądujące na Księżycu w 1969 r. Jednak epoka komputerów zaczęła się już w 1947 r. gdy wynaleziono tranzystor. To już niemal 75 lat temu.

Szybki postęp technologiczny zaczął się w XIX w.

Szybki postęp technologiczny zaczął się 200 lat temu

Eksplozja wynalazczości technicznej nie byłaby możliwa bez prac przygotowawczych naukowców i wynalazców XIX wieku. Pierwsza lokomotywa, powstała w 1804 roku. Trevithick był pionierem w rozwoju wysokociśnieniowego silnika parowego. Stephenson zbudował w 1829 roku bardziej zaawansowany model, czym rozpoczął budowę kolei. Na początku lat trzydziestych XIX wieku wynaleziono telegraf - wiktoriański internet. Pójdźmy dalej w czasowej chronologii.

Bez pracy Faradaya ok. 1840 r. nie byłoby elektrotechniki  i elektrodynamiki w drugiej połowie XIX wieku. Michael Faraday położył podwaliny pod wynalazek elektrycznego silnika.

James Clerk Maxwell przedstawił w 1861 r. kompleksową teorię elektromagnetyzmu, a tym samym początek nowoczesnej fizyki. Teoria Maxwella sugerowała, że większość fal elektromagnetycznych jest dla nas niewidzialna.

Szybki postęp technologiczny zaczął się w XIX w.
Układ okresowy pierwiastków Mendelejewa.

W 1869 r. Dmitrij Mendelejew przedstawił układ okresowy pierwiastków i przepowiedział istnienie i właściwości szeregu elementów, które w tym czasie były jeszcze nieznane.

W 1879 r. Thomas Edison - czołowy amerykański wynalazca, człowiek, który zebrał ponad tysiąc patentów - po raz pierwszy skonstruował  na tyle dobrą żarówkę, że jej włókno świeciło dłużej niż dziesięć godzin. Późniejsze, lepsze włókno z wolframu oświetla nam mieszkania do dziś.

Rozwój techniczny zachodniego świata w latach 1870-1914 był bardziej spektakularny niż w drugiej połowie XX wieku. Odległość rozwoju technologicznego między starożytnym Rzymem z roku 100 i rokiem 1800 była mniejsza niż między rokiem 1800 i 1900.

Szybki postęp technologiczny zaczął się w XIX w.
Elektrownia Edisona.

Geniusz Edisona polegał nie tyle na zaprojektowaniu pierwszej mniej lub bardziej niezawodnej żarówki, ale na systemie jej zasilania. W ciągu kilku lat dostarczył cały system wytwarzania energii, wykorzystując silniki parowe, duże dynama oraz budując sieć energetyczną.

Nikola Tesla był z kolei projektantem pierwszego użytecznego silnika prądu zmiennego w 1887 roku. 

Tak więc w ciągu dekady rozpoczęła się elektryfikacja społeczeństw, co ostatecznie doprowadziłoby do rewolucji społecznej, zarówno w domu, jak i poza nim. W końcu bez prądu nie byłoby lodówek, odkurzaczy, radioodbiorników, telewizorów i komputerów. Jak ważny jest prąd elektryczny zauważamy dopiero gdy przy awarii światło zgaśnie. 

Szybki postęp technologiczny zaczął się w XIX w.
Nikola Tesla w swoim warsztacie.

Około 1886 roku powstał samochód spalinowy. Jego wynalazek miał wielu ojców z których Karl Benz pozostał w naszej pamięci. Nadal zdecydowanie najbardziej wydajnym silnikiem spalinowym jest silnik Rudolfa Diesla, wynaleziony na początku lat dziewięćdziesiątych XIX w. Początkowo rozwój technologii samochodowej nie przebiegał szybko. Wielkim przełomem był prosty i solidny T-Ford, projekt z 1908 roku którego do 1927 r. wyprodukowano aż 15 milionów.

Ostatnie dekady XIX wieku były również decydujące dla telekomunikacji. Alexander Graham Bell pracował nad ulepszeniem telegrafu i wynalazł telefon w 1876 r. a dziesięć lat później Heinrich Hertz, w oparciu o teorię Maxwella, odkrył eksperymentalnie istnienie czegoś, co później nazwano by falami radiowymi. Kolejne dziesięć lat później Guglielmo Marconi opatentował bezprzewodowy telegraf, którym udało mu się przesłać przez Atlantyk wiadomość w 1901 r. Niezbędne odkrycia były w rzeczywistości dziełem Tesli, ale zręczny Marconi zdobył sławę. Wynalazek radia, telewizji i radaru to już była tylko kwestia czasu.

Chociaż pierwsze zdjęcie zostało zrobione w 1826 r., fotografia pozostała powolnym i pracochłonnym procesem dopóki George Eastman nie opatentował swój aparat Kodak w 1888 roku, który nie miał zbyt długich czasów naświetlania i używał filmu rolkowego.

Szybki postęp technologiczny zaczął się w XIX w.
Wiersze tekstu w ołowiu z drukarskiej maszyny Linotype.

Pierwsza maszyna do składu tekstów (typu linotyp i monotyp, w poligrafii) rozpoczęła pracę w 1886 roku. Maszyna fantastycznie usprawniła produkcję książek i gazet. 

Film miał wielu ojców, ale w 1900 roku istniało już wiele kin. Edison wynalazł fonograf, ale gramofon z płytami szelakowymi był znacznie wygodniejszy - dzieło Emila Berlinera z 1887 roku. Bracia Wright oderwali się od ziemi samolocikiem w 1903 roku, a sześć lat później Blériot przeleciał nad Kanałem La Manche.

Powstały rewolucyjne technologie produkcji metalu, bez których eksplozja techniczna i późniejsza eksplozja demografia nie byłaby możliwa.

W połowie dziewiętnastego wieku produkcja stali była tradycyjna, a zatem na małą skalę. Produkowano dużo żeliwa, ale ze względu na jego kruchość nie nadawała się do skomplikowanych konstrukcji poddanych obciążeniom. Kruchość ta była wynikiem zbyt wysokiej zawartości węgla. Dlatego ważne było usunięcie węgla z surowego żelaza podczas procesu produkcyjnego. Pierwszym, który opracował w 1856 efektywny proces, był Henry Bessemer. Po wielu eksperymentach można było wyprodukować na dużą skalę stal umożliwiającą m.in. konstrukcję stalowych konstrukcji ramy.

Aluminium jest najczęściej spotykanym metalem w skorupie ziemskiej, ale na początku XIX wieku nie był znany, ponieważ występuje tylko w związkach. Po odkryciu czystego metalu minęło dekady, zanim opracowano w 1886 proces elektrolityczny, który umożliwił produkcję aluminium na dużą skalę. Nowoczesne samoloty nie byłyby możliwe bez aluminium. Boeing 747 zawiera około 100 ton aluminium!

Szybki postęp technologiczny zaczął się w XIX w.

Koniec głodu

W XIX wieku głodne brzuchy zaczęła się zapełniać nowa, niezwykle wydajna roślina: ziemniak. Ziemniak rozwiązał kilka problemów w Europie. Znaczna część dzisiejszej światowej populacji umarłaby z głodu bez odkryć naukowo-technicznych i manipulowanej hodowli nowych ras, które są współcześnie pomijane. W XIX wieku gwałtownie rozwijające się rolnictwo odczuło brak nawozów. W Ameryce Południowej tymczasowo wydobywano ogromne ilości guano (ptasi nawóz) w celu zapewnienia niezbędnych związków azotowych. Jednak zapas guano był ograniczony.

Ponieważ azot stanowi 80 procent naszej atmosfery, produkcja związków azotu nie powinna stanowić problemu. Ale cząsteczka azotu N2 jest obojętna w normalnych warunkach. Od 1913 r. amoniak (NH3) mógł być wytwarzany syntetycznie na skalę przemysłową, po odkryciu przez niemieckiego chemika Fritza Habera. Amoniak był tak samo przydatny do produkcji nawozów, jak i do produkcji materiałów wybuchowych. Pomyśl o pierwszej wojnie światowej i zagrażającej życiu mieszance nawozów i oleju napędowego - ulubionej mieszance terrorystów.

  • Nauka i technologia nigdy nie ewoluowały tak szybko, jak między rokiem 1870 a początkiem pierwszej wojny światowej. To w tych latach naukowcy pojęli, jak funkcjonuje świat. Na biurku Einsteina stało zdjęcie Maxwella.

Taki okres gorączkowej pomysłowości nigdy się nie powtórzy, ponieważ świat jest zbudowany nadal w ten sam sposób. Techniczny dystans między starożytnym Rzymem z roku zero a 1800 jest mniejszy niż okres między 1800 a 1900. Niesamowity smartfon nigdy nie zostałby wymyślony bez niezawodnego zasilania i technologii telefonicznej. Dziewiętnasty wiek był najwspanialszym okresem w historii ludzkości.

Przeczytaj także: