Tamy, wały i śluzy

Proszę o 10 minut uwagi. Powyższy timelapse jest wyjątkowym obrazem Niderlandów. My "szczury lądowe" nie mamy pojęcia o tym, że Holandia ma równie gęstą sieć dróg wodnych jak samochodowych. Mało jest miejscowości w tym kraju do których nie dopłyniesz łodzią lub nawet tak wielkim transportem (kamera 30 m nad wodą) jak na tym filmie. Liczne śluzy i zwodzone mosty urozmaicają niecodzienny krajobraz. Konwój Shella z holownikiem wyruszył o świcie z Rotterdamu i przez Goudę dotarł wieczorem do Amsterdamu.

Definicja holenderskich umocnień przeciwpowodziowych

Holandia istnieje dzięki dijken i dammen, czyli dzięki wałom przeciwpowodziowych i tamom. Nie ma bardziej holenderskiego słowa niż dijk. W Holandii jest znacznie więcej dijken (wałów) niż dammen (tam). Widać to nawet po nazwiskach; 120 tys. Holendrów nosi nazwisko Van Dijk i tylko 24 tys. Van Dam.

Dijk: wał przeciwpowodziowy po którego jednej stronie jest woda a po drugiej ląd (po polsku grobla lub wał przeciwpowodziowy).

Dam: wał po którego obu stronach jest woda (grobla, tama). Dlatego też najsłynniejsza tama w Holandii, 32-kilometrowa; Afsluitdijk powinna się właściwie nazywać Afsluitdam.

Tamy chroniły przed wodą ale były także wielką przeszkodą w żegludze. W średniowieczu statki musiały być przez tamę przeciągane linowymi wyciągarkami (tzw. overtoom) lub towary (zboże, piwo, ser, drewno, skóry, sukna, wełna) przenoszone do innego statku po drugiej stronie tamy.

Rodowód miast

W takich miejscach przeładunku na tamie powstawały zajazdy i wypożyczalnie koni. Niektóre z tych miejsc rozrastały się do wielkości wsi jak np. Maasdam, Westknollendam, Zwammerdam lub dużego miasta jak Amsterdam czy Rotterdam - nazwy tych miejscowości to w rzeczywistości połączenie nazwy rzeki z tamą (np. Maas + Dam).

Być albo mieć - historia jednej tamy

Ciekawa jest historia tamy "Leytsche Dam" na rzeczce Vliet płynącej między Hagą i Lejdą. Około roku 1300 zbudowano na tej rzece tamę która miała chronić Delft przed powodzią. Jednocześnie tama stałą się wielką przeszkodą w handlu między Lejdą, Haarlemem i Amsterdamem. Gdy na tamie zbudowano śluzy i kazano sobie słono płacić za przeprawę, tama stała się przedmiotem zatargu Lajdy i Delft z Goudą, Dordrechtem i Haarlemem.

śluza XVI wiek — "Overtoom" nazywano instalację, którą statek był przeciągany po lądzie z jednej wody do drugiej, w celu pokonania różnicy poziomów. Overtoom może być postrzegany jako prekursor innych typów śluz chociaż do dzisiaj nadal istnieją różne typy suchych śluz przenoszące statki w inne wody.

Zimą 1492 r. władze Goudy zwołały czterystu śmiałków uzbrojonych w młoty i siekiery na wyprawę przeciw śluzie. Ledwie zbudowane śluzy rozwścieczeni mieszkańcy Goudy roztrzaskali w kawałki. Dopiero w 1574 r. ośmielono się zbudować nowe śluzy. W na rzeczce Vliet w Leidschendam funkcjonuje śluza do dziś.

Przeczytaj także: