Gerard Merkator - wynalazca atlasu
Mapę świata w projekcji jakiej używamy do dzisiaj narysował nam po raz pierwszy flamandzki kartograf Merkator już 500 lat temu. W tych czasach nawet kartograf potrafił być elementem wywrotowym godzącym w "słuszne doktryny".
Gerard Merkator (1512-1594) był prekursorem kartografii. Opracował i wydał niezwykle dokładne jak na XVI wiek mapy. Wysławił się głównie wydaniem w roku 1569 wielkiej mapy świata w projekcji cylindrycznej zwanej do dziś projekcją Merkatora.
Nauka i kościół
Merkator urodził się w kupieckiej rodzinie spod Antwerpii. Rodowe nazwisko brzmiało zresztą Kremer co znaczyło kupiec/handlarz (kramarz) ale modna łacina zamieniałą nazwiska na język międzynarodowy więc był kupcem po łacinie: Mercator. Kształcił się w Den Bosch i Leuven i wybrał sobie diabelnie niebezpieczny zawód żyjąc w czasach gdy Ziemia była płaska a temu zaprzeczanie karano śmiercią.
Jego pierwszym kartograficznym sukcesem była mapa Ziemi Świętej (Terrae Sanctae) której wydanie o mało nie przepłacił życiem. Mapę ziemi świętej bazował Merkator na luterańskich źródłach za co uznano go za heretyka i osadzono w więzieniu. Tylko dzięki wpływowym znajomym udało mu się z więzienia wydostać i uciec do Duisburga, gdy tymczasem jego współwięźniowie zginęli na stosie lub zostali żywcem pogrzebani.
Nawigacja
Problemem żeglarzy i nawigacji tamtych czasów było - jak nanieść okrągłą Ziemię na płaski papier tak aby rzeczywistość zgadzała się z wskazaniami kompasu. Już starożytni Grecy i Arabowie pojmowali, że Ziemia jest okrągła. Arabowie byli mistrzami matematyki, astronomii i nawigacji, więc to od Maurów przejęli te umiejętności Europejczycy przejmując Półwysep Iberyjski we wczesnym średniowieczu.
- Pamiętać należy, że za życia Merkatora już samo uznawanie Ziemi z kulę latającą wokół gwiazdy było przestępstwem karanym przez Inkwizycję śmiercią. Jeszcze w 6 lat po śmierci Mercatora na stosie zginął Giordano Bruno za tak wywrotowe myśli. Dopiero 150 lat później Kościół wykreślił z "czarnej listy" pracę "O obrotach sfer niebieskich" Mikołaja Kopernika.
Swój zbiór map według innowacyjnej projekcji Merkator nazwał po raz pierwszy atlasem od mitologicznego tytana o imieniu Atlas, którego Zeus skazał na dźwiganie sklepienia niebieskiego na barkach.
- Pierwsze wydanie map Merkatora miało ma własną stronę tytułową i tytuł. Tytuł brzmiał "Atlas sive Cosmographicae Meditationes de Fabrica Mundi et Fabrica Figura" (Atlas czyli kosmograficzne rozważania o stworzeniu świata i formie stworzonej). Mercator wyjaśnił wybór tytułu we wstępie. Nazwa nie wywodzi się, jak później często zakładano, od Atlasu Tytanów, ponieważ nosił on świat na swoich ramionach, ale dlatego, że był wielkim astronomem i kosmografem. Mercator jako pierwszy wprowadził słowo "Atlas" dla zbioru map w formie książkowej.
Obraz świata według projekcji Merkatora używamy do dzisiaj na prawie wszystkich mapach świata. Taka "spłaszczona" mapa świata była i nadal jest bardzo przydatna w nawigacji. Chociaż deformacje w miarę zbliżania się do biegunów rosną to mierzone odległości się zgadzają.
Zbiór map Merkatora z roku 1569 na aukcji Sotheby's w Londynie w roku 1979 osiągnął cenę 340 tys. funtów (ok. € 400 tys.).
Przeczytaj także: