Już sama nazwa "Ukraina" to rubieże Europy, "Ruś u kraju", regiony graniczne, u krańca terytoriów - olbrzymie obszary "Dzikich Pól". W czasie gdy Kartezjusz i Spinoza formowali filozofię, racjonalizm, umysły świata zachodniego, to na Dzikich Polach zezwierzęceni, dzicy nabijali się na pale. 

Wielokrotnie przejeżdżałem granicę polsko-niemiecką w Zgorzelcu. Nigdy nie przyszło mi do głowy, że omijam jedno z najpiękniejszych miast Niemiec: Görlitz. To najbardziej wschodnie saksońskie miasto z 1000-letnią historią jest po prostu piękne!

Zawód celnika - w jego klasycznym znaczeniu osoby kontrolującej na granicy przewożone towary - już nie istnieje, z wyjątkiem lotnisk i innych specjalnych funkcji przy przekraczaniu granic Unii Europejskiej.

Z zachodnioeuropejskiej optyki Europa dzieliła i nadal dzieli się na tą rozwiniętą Zachodnią i tą dzikszą Wschodnią. Według tej optyki Wschodnia Europa zaczyna się na "granicy" czyli w osadzie Hranice na Czechach i rozciąga dalej na wschód poprzez Pragę, Bratysławę, Warszawę, Kijów.

9 listopada 1989 r. upadł berliński mur. Tak na prawdę wiele narodów skrycie nie było z tego powodu szczęśliwa. Zjednoczenie Niemiec i ich rosnąca potęga nie kojarzyła się dobrze. Tymczasem ten mur był tylko malutkim murkiem w porównaniu z murami jakie budujemy nadal.

Każdy prawdziwy naród potrzebuje granicy. W końcu obywatele muszą wiedzieć, gdzie kończy się ich własny naród, a zaczyna sąsiad. Najbardziej widoczne granice to parkany lub mury. Holandia wyposażyła całą swoją granicę z Niemcami i Belgią w żeliwne lub kamienne słupy. 

Jednym z najbardziej osobliwych miast w Europie jest holendersko-belgijskie miasteczko Baarle. Powstawanie państw ma w Europie dużo młodszą historię niż nam się wydaje i Baarle jest przykładem wytyczania europejskich granic w XIX wieku. Ale akurat w Baarle państw rozdzielić się nie dało.

XIX wiek był okresem wielu wyczerpujących wojen w Europie. Francja biła się z Anglią, Austrią, Szwecją, Rosją, Prusami i Hiszpanią, Niemcy bili się z Duńczykami, Austriakami i Francuzami. W końcu rosyjski car w 1898 zaproponował konferencję pokojową która doprowadziła do powstania Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze. Te XIX-wieczne wojny były źródłem powstawania nacjonalizmu. 

W Europie granice powstają zazwyczaj z pomocą militarnej przemocy. Niejedna wymuszona siłą granica długo nie wytrzymała. Kolejne konflikty kreśliły nowe granice. Granice Polski tego najlepszym przykładem. Holandia miała z Niemcami zawsze stałą granicę. Inaczej było na południu Niderlandów.

Gdy runęła Trzecia Rzesza jej sąsiedzi korzystali z gratki usiłując wykroić coś dla siebie. Nawet Holandia, kraj który od wieków miał bezdyskusyjne granice z Niemcami, dostał apetytu na podwojenie swego terytorium. Jednak Ameryka, Wielka Brytania, Związek Radziecki i Francja nie wzięły tych żądań poważnie.