Plan Delta - tama morska Oosterschelde
Najpotężniejszą konstrukcją zaporową w w Europie jest tama na zalewie Oosterschelde - ujściu rzeki Skaldy do Morza Północnego. Co dzisiaj możemy oglądać gołym okiem to tylko wierzchołek góry lodowej jakim są betonowe filary wyrastające z piramid znajdujących się pod wodą, na dnie morza.
Rozmiary tej jednej tamy z całego systemu 12 tam można ocenić tylko na leżącej w połowie tamy wyspie roboczej Neeltje Jans gdzie znajduje się ekspozycja, film o jej budowie oraz spacerując wewnątrz nadwodnej części tamy co nieco przybliża ogrom tej inwestycji.
Ukończony w 1997 r. cały Plan Delta kosztował totalnie ok. 2,5 mld euro. Całość prac służących do zatamowania morza w Zelandii wynosił 5 mld euro. Dla porównania: nowy amerykański lotniskowiec kosztuje nawet drugie tyle. Tamy planu Delta ratują ludzkie życie, lotniskowce odwrotnie.
Do budowy tej największej tamy na Oosterschelde - czyli w ujściu rzeki Skaldy - zużyto: 750.000 m³ betonu, 175.000 ton stali, 4,5 mln m² betonowych mat na dnie morza, 1 mln m² specjalnych mat fundamentowych i 5 mln ton bloków skalnych sprowadzanych z Norwegii i Hiszpanii. Budowa tej tylko zapory kosztowała 11 mln euro.
Budowa tamy
Miałem okazje w roku 1982 oglądać plac budowy tamy na sztucznie do tego celu usypanej w morzu wysepce Neeltje Jans.
Część morza otoczono wałami i wypompowano wodę otrzymując coś w rodzaju gigantycznego suchego doku. Takich doków było kilka wokół wysepki. W tych suchych basenach zbudowano 65 olbrzymich jak piramidy betonowych filarów.
Po wielu latach pracy, gdy budowę filarów ukończono doki wraz z filarami zalano wodą.
W tym czasie preparowano dno morskie na postawienie fundamentów tamy.
Należało zbudować statek, specjalną konstrukcję pływającą o nazwie Mytilus wyposażoną w "igły" które wbijane w morskie dno wibrowały utwardzając tym piach i glinę dna morskiego.
Następnie kolejno nakładano różne warstwy utwardzające i stabilizujące dno. Wiele lat badań zajęło opracowanie metod, materiałów i narzędzi do tej pracy.
Kolejna specjalnie opracowana konstrukcja wodna Cardium kładła na dnie morza niezwykle precyzyjnie dwa rodzaje mat, rozwijanych z olbrzymich bębnów.
W celu przetransportowania ważących 18 tys. ton betonowych kolosów trzeba było zbudować specjalny statek-dźwig. Gdy dno było już odpowiednio spreparowane do pracy wszedł pływający dźwig Ostrea - wówczas duma Holandii, najsilniejszy pływający dźwig świata - który podnosił filary (pylony) z zalanych doków i przenosił je, czy raczej płynął z nimi, wykorzystując wypór wody, na właściwe miejsce w rzędzie i ustawiał z dokładnością do centymetra.
Pracę można było wykonywać jedynie w krótkich momentach gdy prądy morskiego przypływu i odpływu się niwelowały.
Pomiędzy filarami położono progi, całość obsypano głazami i skałami w tym celu specjalnie sprowadzanymi z Hiszpanii i Norwegii gdyż Holandia jest krajem kompletnie pozbawionym skał i kamieni.
Plan Delta został rozpoczęty po tragicznej powodzi z 1953 roku. Wówczas to poziom Morza Północnego wzrósł aż o 420 cm powyżej stan średni NAP. Śluzy na tamie są zamykanie jedynie gdy poziom morza przekroczy 3 metry ponad NAP.
Budowę tej tamy zaczęto w roku 1969 i po wielu badaniach i modyfikacjach oficjalnego otwarcia zapory dokonała w roku 1986 królowa Beatrix w towarzystwie króla Belgii Boudewijna, brytyjskiego księcia Andrew, prezydenta Niemiec Weisäckera i Francji Mitterranda.
Zapora dzisiaj
- Tama długości 9 km z czego 3 km zapory wyposażone jest w ruchome śluzy.
- Zapora ma raz na zawsze zabezpieczyć Zelandię i część reszty kraju przed powodzią jaką ten kraj doświadczył w 1953 r.
- Zapora została zaprojektowana tak aby wytrzymać napór wody jaki może się zdarzyć statystycznie raz na 4000 lat.
- Pomiędzy filarami znajdują się 62 ruchome stalowe grodzie o wymiarach do 42x12 m i wadze do 480 ton każda.
- Na wyspie Neeltje Jans znajduje się budynek obsługi zapory. Za naciśnięciem guzika zapora zamyka się w ciągu 82 minut.
- Zapora stoi zawsze otwarta. Gdy warunki pogodowe przewidują wzrost poziomu morza powyżej 3 metrów (ponad NAP) wówczas zapora jest zamykana, co zdarza się z reguły raz w roku przy jesiennych lub zimowych sztormach.
Park rozrywki i edukacji
Na byłej wysepce roboczej na środku zapory Oosterschelde znajduje się Deltapark Neeltje Jans.
Delta Park Neeltje Jans jest parkiem rozrywki. Oprócz rozrywkowego charakteru parku Delta Park Neeltje Jans pełni również funkcję edukacyjną w odniesieniu do Planu Delta.
Do atrakcji należą: foki i lwy morskie wraz z pokazami, Waterspeelplaats czyli zabawa i nauka z wodą - duża trakcja dla dzieci, Waterpaviljoen (pawilon wodny) gdzie nie ma gruntu pod nogami, przejażdżka statkiem z informacją o otaczającej przyrodzie i możliwością zobaczenia w naturze fok i morświnów, Maszyna Orkanów aby poczuć wiatr z szybkością 133 km/h oraz Delta Experience - część edukacyjna o zagrożeniu wodą, powodzi w Zelandii z filmem i specjalnymi efektami. Wstęp €16,- (2019). Website Deltapark.