Cegła postępu cywilizacyjnego

Holandia jest bogatym krajem. Jednym z najbogatszych w świecie. Wszystkiego było tu pod dostatkiem. Brakowało tylko materiałów budowlanych. Na tym mokradle rosły najchętniej wierzby i topole. Drewno trzeba było sprowadzać z daleka.

Najstarsze domu z cegły w Ostii
Cegły z jednego z starożytnych miast rzymskich; Ostia Antica.

Najlepszy materiał budowlany

Za to ten kraj w delcie Renu ma dosyć rzek a rzeki niosą glinę. A z gliny da się ulepić cegły - może najlepszy i najtrwalszy materiał budowlany.

Kraj leżący w delcie, w rozlewisku wielkich rzek ma dosyć żyznej ziemi, wody, mułu, szlamu, piachu i gliny. Zawsze brakowało materiałów do budowy domów. Lasów na drewno mało a naturalnego kamienia nie ma w ogóle. Z braku innego budulca Holendrzy już w średniowieczu wypracowali wyśmienitą technikę wypalania cegły.  Najstarszy ceglany dom w Holandii liczy 1000 lat. 

W wielkich umocnieniach wałów mających chronić kraj przed sztormowym morzem i wzbierającymi rzekami, jak np. w tamach Afsluitdijk i zaporze Oosterscheldekering (Plan Delta) użyto głazów sprowadzanych morzem ze Skandynawii i z Hiszpanii. Poza tym naturalne kamienie można tu tylko kupić w centrum ogrodniczym od 1 euro za kilogram.

Najstarsze domu z cegły w Ostii
Ulica z jednego z starożytnego miasta rzymskiego Ostia Antica. Ceglane mury domów liczą 2000 lat.

Cegła to cywilizacja

Wynalazek cegły jest tak stary jak najstarsze cywilizacje. Starożytny Rzym zbudowany był z cegły. Z cegły tak dobrej jakości, że ocalały do dzisiaj. Pierwsze cegielnie naszej ery zakładali mnisi w XII wieku w klasztorach Zachodniej Europy od Flandrii do Danii - czyli tam gdzie nie było kamienia i drewna. W średniowieczu także bezpieczeństwo przeciwpożarowe było dobrym powodem zastępowania zwartej drewnianej zabudowy miast w domy z cegły - tak od wieków dominujące w holenderskim budownictwie. Zo nie oznacza, że cegłą mogła zastąpić wszystko. Drewno było i jest nadal niezbędnym materiałem stropów, dachów i wykończenia wnętrz.

Holenderskie domy są budowane z cegły. Współcześnie ogranicza się użycie cegły do zewnętrznych elewacji. Najsolidniejszy materiał budowlany a ich tynkowanie nie daje lepszych rezultatów. Jedynie dobre fugi między cegłami są ważne dla trwałości muru i trzeba je regularnie odnawiać. 

ceglane mocarstwa
Pomorze i Prusy były także ceglanym mocarstwem. Jak powyżej zamek w Malborku. Poniżej zamek Muiderslot w Holandii przy ujściu rzeki do morza.

Bogaty w cegłę

Cegła tłumaczy się też w języku holenderskim na „steen” czyli kamień - po prostu innego kamienia tu nie było - rzadko używa się ściślejszej nazwy „baksteen”.

W języku holenderskim do dziś używa się także określenia „steenrijk” czym określa się bardzo bogatą osobę; "bogatą w cegłę". We wczesnym średniowieczu domy budowane były z drewna. Tylko najbogatszych mieszczan stać już było na domy z cegły. Zamożni mieszczanie i arystokraci zwani byli więc steenrijk i ta nazwa przetrwała do dziś.

Ceglany podatek drogowy

Imponujący zamek Muiderslot w Muiden stoi u ujścia rzeki Vecht. Dawniej ta rzeka wpadała do morza, dzisiaj jest to odgrodzone tamą jezioro. W tym miejscu pobierano myto (cło) od przepływających statków i barek handlowych. Myto pobierano także "w naturze", m.in. w cegłach z których stopniowo zbudowano ten zamek.

Ceglany gotyk w Polsce
Przykłady ceglanego gotyku w Polsce: przepiękny kościół w Pelplinie, były klasztor cystersów z 1276 r, oraz obok zamek krzyżacki w Gniewie z 1283 r.
  • Od XV wieku holenderskie żaglowce uprawiały bardzo intensywny handel z Gdańskiem. Z Polski sprowadzano do Amsterdamu drewno i zboże a do Gdańska szły różne luksusowe produkty i cegły jako balast. Z tych holenderskich cegieł zbudowano wiele w samym Gdańsku jak i w innych miastach nad Wisłą. Ceglany gotyk był najlepiej rozwinięty na Pomorzu i Prusach Wschodnich.

Obecnie Holandia liczy 35 cegielni produkujących ponad miliard cegieł rocznie. Cegły mają różne wymiary, ale najpopularniejszy w Holandii jest tzw. waalformaat 21x10x5 cm w cenie 30-40 centów za sztukę.