Samoloty Fokker

Przez moment w historii lotnictwa, Anthony Fokker miał największą fabrykę samolotów w świecie. Jednak nie wytrzymał konkurencji amerykańskiego Boeinga, Douglasa i Lockheeda.

Pasja lotnicza chłopczyka

Anthony Fokker (1890-1939) pochodził z zamożnej rodziny plantatorów na Jawie gdzie się urodził, ale w dzieciństwie wrócił do Holandii. Anthony słabo się uczył ale był za to uzdolnionym majsterkowiczem. W 1910 zapisał się na kurs techniki samochodowej w niemieckim Meinz a zaraz po tym na kurs awiacji gdzie uczniowie budowali prototypy samolotów. Licencja pilota i prawo jazdy były jego jedynymi dyplomami w życiu.

Gdy miałem 16 lat słyszałem po raz pierwszy o latających maszynach i moim jedynym celem życia stało się zostać pilotem - mówił Anthony

Fokker i jego pierwszy samolot z 1910 r.
Anthony Fokker i jego pierwszy samolot "Spin" z 1910 r.

Dzięki kapitałowi ojca Anthony mógł rozwijać swoje lotnicze hobby. Już w 1910 zbudował pierwszy samolot "Spin" który zresztą w pierwszym locie się roztrzaskał.

Fabryka w Berlinie

We wrześniu 1911 r. Fokker przeleciał nad Haarlemem jego kolejnym prototypem, czym natychmiast wzbudził sensacje i uznanie. Rok później w Berlinie założył firmę Fokker Aviatik GmbH i swoim samolotem wykonał jako pierwszy w Niemczech pętlę.

Wybuch pierwszej wojny światowej dodała samolotom Fokkera "skrzydła". Armia niemiecka zamówiła u niego dziesięć samolotów "Spin", które można było składać dla łatwiejszego transportu. W 1914 zbudowano 30 samolotów służących głównie szkoleniu pilotów. Podczas wojny przybywało zamówień na jego wyjątkowo zwrotne samoloty używane do celów zwiadowczych. W tym czasie Francuzi mieli już samolot bojowy wyposażony w karabin maszynowy który jednak mógł odstrzelić własne śmigło. Fokker otrzymał od Niemców zadanie skonstruowania lepszego systemu. Udało się zsynchronizować karabin z śmigłem tak aby kule leciały pomiędzy płatami śmigła. W ciągu całej wojny Fokker zbudował 110 różnych prototypów z których powstawały udane modele samolotów myśliwskich, m.in Fokker D.VII. I wojna światowa uczyniła Fokkera zamożnym człowiekiem, według jego szacunku posiadał majątek wartości 30 mln marek - co by dzisiaj miało wartość 160 mln euro.

    Samoloty Fokker w latach 1910-1920
    Samoloty Fokker w latach 1910-1920.

    Po przegranej przez Niemców wojnie Fokker przeniósł nielegalnie (według traktatów wersalskich) swoją fabrykę do Holandii gdzie otworzył w 1919 r. fabrykę w Amsterdamie i Veere (Zelandia). Teraz skoncentrował się na budowie samolotów cywilnych. Najważniejszym partnerem Fokkera stał się KLM który rozpoczął komercyjne loty w 1920 r. jego samolotem typu F.II a później F.III. Następnie sprzedawano "fokkery" innym nowopowstającym liniom lotniczym w Europie.

    • W 1928 r. powstały w Warszawie Polskie Linie Lotnicze LOT latający na trasach krajowych m.in. na sześciu Fokkerach typu F.VIIa/1m - jednomotorowego modelu budowanego w Holandii od 1924 r. Tym typem Holendrzy odbyli w 1924 r. pierwszy lot do Indii Holenderskich (Indonezja). W tym czasie KLM posiadał 20 samolotów Fokker F.VII.

    Fabryka w USA

    W 1923 Anthony Fokker przenosi się do Stanów Zjednoczonych i otwiera tam trzy nowe fabryki samolotów, dzięki czemu w 1928 r. stał się największym budowniczym samolotów w świecie. Amerykanie byli bardziej zainteresowaniu w samolotach pocztowych, z czego powstał typ Super Universal. Amerykański rynek stał się dla Fokkera ważniejszy niż holenderski. Niestety po wypadku w 1931 r. górnopłatowego modelu Fokker F.X - który zbudowany był z drewna i w locie stracił skrzydło - w którym zginęło osiem osób, Amerykanie zabronili latania drewnianymi samolotami Fokkera. Amerykanie zarzucali inżynierom Fokkera trwanie przy zbyt konserwatywnych i staroświeckich metodach konstrukcyjnych. Reputacja firmy spadła i kryzys lat 30. dobił firmę, którą sprzedano General Motors.

      Samoloty Fokker w latach 1928-1955
      Samoloty Fokker w latach 1928-1955.

      Lata 30. w Holandii były równie trudne dla Fokkera. Boeing, Douglas i Lockheed modernizowali swoje samoloty a Fokker nie. Firma produkuje jeszcze sześć modeli F.XXXVI dla KLM-u ale kolejne, metalowe, samoloty zamawia KLM u Douglasa (DC-2). Tymczasem zbliżała się II wojna światowa i popyt na samoloty rósł, chociaż Anthony Fokker już tego nie doświadczył umierając nagle w 1939 r.

      Anegdota

      Sir Douglas Bader był pilotem, bohaterem narodowym Wielkiej Brytanii, asem RAF-u który w czasie wojny zestrzelił 23 niemieckie samoloty. Pewnego razu, już po wojnie, wygłaszał prelekcję, w elitarnej szkole dla dziewcząt, o swoich powietrznych walkach z Niemcami:
      - no i nagle pojawiło się za mną dwóch fuckkers, trzech fuckkers po prawej, jeden fuckker z lewej - mówił Bader. Na te słowa dyrektorka szkoły zbladła i wtrąciła: "Ladies, Fokker był modelem niemieckiego samolotu" na co Bader odpowiedział: "może tak, proszę pani, ale te fuckkers siedziały w Messerschmittach".

        samoloty Fokker od roku 1985
        Samoloty Fokker od roku 1985.

        Powrót do Holandii

        Po drugiej wojnie światowej Holandia odbudowywała swój przemysł lotniczy i zbombardowaną fabrykę Fokkera ale już z finansową pomocą państwa. W 1950 r. fabryka przeprowadziła się w okolice lotniska Schiphol i w 1953 skonstruowano wreszcie nowoczesny, metalowy samolot F.27 Friendship, którego innowacyjne sklejanie kadłuba w miejsce nitowania stało się później światowym standardem. F.27 Friendship stał się nowym sukcesem Fokkera, produkowanym ponad 30 lat, łącznie 768 samolotów. Fokker współpracował następnie przy rozwoju samolotu myśliwskiego F-16 co przyniosło mu dużo wiedzy. W latach 80. XX wieku zbudowano jeszcze udane model Fokker 50 i największy, stuosobowy Fokker 100 które są nadal w użyciu niektórych mniejszych linii lotniczych m.in w Australii, Niemczech, Iranie.

          Holandia okazała się za małym krajem na światowym rynku lotniczy. Mimo wielu wysiłków ratowania "holenderskiej glorii" w 1996 r. Fokker zbankrutował. Dzisiaj wiele dywizji tej firmy funkcjonuje nadal w rękach innych firm

          Przeczytaj także: