W Europie jest wiele pomników wdzięczności dla wyzwolicieli spod niemieckiej okupacji. Armie pozostawiały swoje czołgi i armaty zdobiące na pamiątkę niejeden rynek miasteczka. W holenderskiej Bredzie jest inaczej - tutaj stoi niemiecki czołg. Kuriozum w Europie. Historia tego czołgu.
Mówią, że Breda jest "najbardziej północnym miastem południowej Europy" - z powodu burgundzkiego charakteru jej mieszkańców. Mały przewodnik po "polskiej" Bredzie.
Już we wrześniu 1944 r. 1 Dywizja Pancerna pod dowództwem generała Maczka przekroczyła granicę Holandii gdzie 19 września w bitwie pod Axel poniosła ciężkie straty - 75 zabitych i 191 rannych [zobacz: Bitwa o Skaldę].
Kiedy Holender myśli o Polsce i Bredzie, prawdopodobnie myśli o 1944 roku, w którym 1. Polska Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka (1892 - 1994) uwolniła miasto od niemieckich okupantów. Jeśli jednak zagłębimy się głębiej, znajdziemy znacznie starsze ogniwo z XVII wieku. W 1624 r. polsko-litewski książę koronny Władysław Zygmunt Waza zwizytował oblężenie Bredy. Choć stał po stronie wroga.
Podczas II wojny światowej na terytorium Holandii spadło co najmniej 5500 samolotów. Do dzisiaj w holenderskiej ziemi leży ok. 500 wraków samolotów z szczątkami 1085 członków załogi. Nad terytorium Holandii straciło także życie wielu polskich lotników. Niektórzy z nich leżą na cmentarzu w Bredzie.
Polski Honorowy Cmentarz Wojskowy w Bredzie otwarto w 1963 r. Leżą na nim głównie żołnierze generała Maczka jak i on sam, ale znajduje się też wiele grobów polskich żołnierzy poległych w innych częściach Niderlandów. O losach wielu z nich mało wiadomo lub leżą pod pseudonimem.
Wymarli już ostatni polscy żołnierze wyzwalający Holandię. Część z nich żyła w Bredzie. Wymarły także ich tradycje i stowarzyszenia polonijne w Holandii. Polonijny krajobraz Bredy w ciągu osiemdziesięciu lat drastycznie się zmienił. Zmieniła się Europa.
Breda była jednym z miast wyzwalanych jesienią 1944 przez 1 Dywizję Pancerną pod dowództwem generała Stanisława Maczka. Na polskim cmentarzu wojskowym pochowanych jest 161 żołnierzy w tym sam generał. Dzisiaj już tylko staruszkowie w Bredzie pamiętają dzień wkroczenia Polaków do miasta.
Breda znana jest Polakom jako holenderskie miasto wyzwolone w październiku 1944 roku przez 1 Dywizję Pancerną pod dowództwem generała Maczka. Od co najmniej 40 lat grupa mieszkańców Bredy zbierała pamiątki tego okresu z czego zrodziło się małe muzeum Generała Maczka.
Historia spisana na podstawie relacji mieszkańców Bredy urodzonych jeszcze przed wojną w Polsce i mieszkających od 1945 w Bredzie jak i urodzonych po wojnie w tym mieście. Zarówno Polaków jak i Holendrów, chociaż najczęściej ich tożsamość narodowa jest zawikłana. W tej trzeciej i ostatniej części opisujemy polską Bredę w burzliwych czasach nowego milenium; Europy bez granic, czasu internetu i zamętu w głowach.