Jan van Eyck - wynalazca farby olejnej
Oczy renesansowego świata skierowane były na Włochy. Gdy Da Vinci, Rafael, Tycjan, Caravaggio koncentrowali się na scenach biblijnych z długą listą ostatnich wieczerzy, ukrzyżowań i matek boskich to malarze flamandzcy poszerzali tą listę o realistyczne obrazy własnego kraju, sceny rodzajowe, chłopskie i szlacheckie życie oraz pejzaże.
Na początku XV w. malarze niderlandzcy pracowali w odmiennym stylu od malarstwa włoskiego. Artyści osiągnęli realizm, dodając niezliczone szczegóły do swoich obrazów. Każdy włos był subtelnie nakreślony, a każdy szczegół draperii lub wzoru podłogi został zapisany zgodnie z rzeczywistością. Wynalazek malarstwa olejnego ułatwił malowanie detali.
Starożytne farby temperowe
Od czasów egipskich do ok. XIV wieku malarze używali farb temperowych (tempera - mieszać) które produkowało się rozcierając pigment z żółtkiem i wodą (na podobieństwo majonezu) powstałą emulsja po wyschnięciu była wodoodporna.
Prymitywiści niderlandzcy byli pierwszymi, którzy użyli farby olejnej. Botticelli (1445-1510) był ostatnim wielkim malarzem, który malował w całości temperą i nigdy nie używał farby olejnej. Rafael (1483-1520) w tym okresie przejściowym stosował farbę temperową i olejną.
- Przez wieki malarze musieli sobie najpierw farby sami zrobić. Od starożytności do średniowiecza używano pigmentu zmieszanego z żółtkiem (farba tempera) a dopiero od XV wieku (Jan van Eyck) flamandzcy malarze zaczęli używać farb olejnych (pigment zmieszany z olejem lnianym). Farby olejne są bardziej żywe, intensywne ale mniej trwałe niż tempera której przykłady znajdujemy na ścianach prehistorycznych budowli jak .np. bizantyjskie ikony. Słynną temperą jest "Narodziny Wenus" Botticellego z 1483 r. Tempera daje dość matowy rezultat i nieco glansu dodaje pokrycie obrazu lakierem (pokostem).
Farby olejne
Na początku XV w. malarze flamandzcy wynaleźli metodę produkcji bardzo dobrych farb olejnych co ułatwiło malowanie detali. W dużych pracowniach znani malarze mieli czeladników do mielenia oleju lnianego i pigmentów. Inni mniej zamożni sami ucierali swoje farby i eksperymentowali z ich wyrobem.
Jan van Eijck - wielki malarz końca średniowiecza
Uważa się, że Jan van Eijck (1390-1441) z Brugii jest ojcem farby olejnej. Może nie na tyle wynalazcą, bo już wcześniej flamandzcy malarze eksperymentowali z nowymi rodzajami farb - ale on dokonał ważnego przełomu w produkcji naprawdę dobrych i trwałych farb.
Jan van Eijck zaliczany jest obok Rogiera van der Weydena do głównych przedstawicieli prymitywistów niderlandzkich. Do najsłynniejszych jego dzieł należy tryptyk Baranek Boży (1432), którą można zobaczyć w katedrze Św. Bawona w Gandawie. Za życia był najsłynniejszym malarzem w Europie pracującym od Hagi przez Brugię do Lille. Stał się wzorem dla wielu późniejszych malarzy, także we Włoszech. W malarstwie Jan van Eyck wprowadził bezprecedensowy naturalizm, który miał swoje korzenie we wcześniejszych osiągnięciach w sztuce miniaturowej. Do dzisiaj zachowało się niewiele jego obrazów, za to wiszących w najlepszych muzeach świata.
Farba olejna schnie długo, może schnąć do roku w grubszych warstwach. W niektórych kolorach farby olejnej występuje stosunkowo dużo proszku pigmentu i niewielkie ilości oleju, na przykład dlatego, że dany pigment nie ma tak silnej zdolności barwienia. Kolory jak żółta i czerwona ochra, sienna i omber, schną szybko - z wyjątkiem palonego ombera. Kolory takie jak czerwona alizaryna i karmin wysychają bardzo wolno. Niektóre pigmenty, takie jak błękit kobaltowy, przyspieszają proces suszenia, ponieważ działają jako katalizator.
I jeszcze ciekawostka: najlepsze pędzle wykonywane są z delikatnych włosów ogona łasicy syberyjskiej.