Holenderskie rzeki
Holandia leży w bagnistej delcie rzek: Renu, Mozy i Skaldy. Duże obszary tej delty stały regularnie pod wodą, raz morską raz słodką, w zależności poziomu wód w rzekach i morzu w tej bardzo nizinnej depresji. Ciągłe przebudowy i zmiany koryt rzek i kanałów doprowadziło do czasami nielogicznych choć historycznie uzasadnionych nazw odnóg tej delty Renu.
Skomplikowane nazewnictwo
Choć Ren wpada do Morza Północnego w Holandii - to ta rzeka po przekroczeniu holenderskiej granicy już się Renem nie nazywa. Ten brak logiki w nazewnictwie rzek jak i czasami znaczne różnice nazwa geograficznych w różnych językach prowadzi do nieporozumień. Podobnie jest zresztą z nazwami miast w języku niderlandzkim i polskim. Nie każdy wie, że Leiden to po polsku Lejda, Aachen to Akwizgran, Brugge to Brugia a Gent to Gandawa. Podobnie, a może jeszcze gorzej jest z rzekami które płyną przez trzy różne strefy językowe i do tego rozszczepiają się na wiele odnóg.
Paradoksy rzek Holandii
Rotterdam leży oficjalnie nad rzeką Mozą (Maas) ale nazewnictwo rzek w Holandii to bardzo skomplikowana sprawa z racji delty i zaszłości. Faktycznie Rotterdam leży jednak nad Renem a nie nad Mozą (zwaną tu Nowa Moza). No ale Renu w Holandii w ogóle nie ma, kończy się na niemiecko-holenderskiej granicy. Mimo to Rotterdam zwany jest więc "Maasstad" lub "Manhattan nad Mozą", jest także port "Maasvlakte" i bulwar "Maasboulevard" a także szpital Maasstad i trybuna Maas na stadionie Kuip. Ale tutejszy region nazywa się Ujście Renu (Rijnmond, Rijn=Ren) i jest port i stacja metra Rijnhaven. Ale jest też port Maashaven. Zagmatwane!
Jakie są fakty? Miasto Maastricht leży nad Mozą (Maas) a Rotterdam nad Nową Mozą (Nieuwe Maas). Ale te dwie rzeki nie mają ze sobą nic wspólnego. Maas z Maastricht kończy się gdzieś w Brabancji Północnej, a nie w Rotterdamie. Nieuwe Maas wywodzi się z rzek (rozgałęzień delty Renu) Lek i Noord (znanej również jako Oude Merwede), które spotykają się w Ridderkerk i te z kolei pochodzą z Dolnego Renu, holenderskiej części, tak, Renu”. Na dokładkę w Holandii istnieje rzeczka "Stary Ren" (Oude Rijn) która wije się gdzieś między Utrechtem i wpada do Morza Północnego w Lejdzie. Rembrandt urodził się w Lejdzie dlatego ma na nazwisko van Rijn.
Trzy rzeki Holandii
1. Ren: (po holendersku Rijn) po przekroczeniu holenderskiej granicy koło wsi Lobith rozwidla się otrzymując różne nazwy z których tylko część widnieje na tej mapie.
Ciągłe przebudowy koryt rzek i kanałów doprowadziło do czasami nielogicznych ale historycznie uzasadnionych nazw odnóg Renu. I tak. np. rzeka IJssel jest odnogą Renu wypływającą pod Arnhem i wpadającą do IJsselmeer, ale także pod Utrechtem z Lek wypływa Hollandse IJssel kończąc swój bieg w Rotterdamie.
Sam Ren przekraczając z Niemiec holenderską granice zmienia nazwę w Waal ale jego mniejsza odnoga płynąca przez Arnhem zwie się Neder-Rijn (Niższy Ren) po czym zmienia nazwę na Lek. Przy miasteczku Wijk bij Duurstede z Lek wypływa rzeczka zwąca się Kromme Rijn (Krzywy Ren), za Utrechtem zmienia nazwę w Leidsche Rijn i zaraz po tym na Oude Rijn (Stary Ren) ale w samym sercu Leiden (pl: Lejda) zwie się znowu po prostu Rijn (Ren) co czyni logicznym nazwisko Rembrandta urodzonego w Leiden nad Renem.
2. Moza: (po holendersku Maas) stwarza najwięcej problemów, ponieważ wije krętą drogą przez trzy kraje i w Holandii jej bieg jest nieprzejrzysty. Maas nazywa się po polsku Moza. Kropka. Moza rozpoczyna swój bieg we Francji pod nazwą Meuse, przepływa przez Verdun, wpada koło Givet w belgijskie Ardeny, przepływa przez Dinant, Namur, Liege (Luik), otrzymuje holenderską nazwę Maas i płynie przez Maastricht (Maas -tricht), Venlo, aż rozszczepia się w delcie na różne odnogi z której jedna zwana Nowa Moza (Nieuwe Maas) płynie przez Rotterdam. Faktycznie sama Moza przez Rotterdam już nie płynie. W XIX wieku gruntownie przebudowano drogi wodne ujścia Mozy i Renu, jednak Rotterdam zwyczajowo nadal nazywany jest "Maasstad" - Miasto Mozy. W Rotterdamie występuje także wiele nazw ze słowem 'Maas': Maasboulevard, Maasgebouw, Maasbrug, Maastoren).
Rzeka Moza rozpoczyna swój bieg gdzieś we Francji, między Dijon i Nancy, nazywając się La Meuse, po czym długo się wije, krętymi dróżkami na północ i przez Verdun i Sedan przełamuje się widowiskowo przez Ardeny (polecam!), skręca w prawo do Liege (Luik) aż wpływa do kraju holenderskiego zmieniając nazwę na Maas - skąd przez Maastricht, wzdłuż niemieckiej granicy niemal łączy się z Renem ale jednak nie i za Rotterdamem kończy swój bieg w morzu.
3. Skalda: (po holendersku Schelde) rzeka która co prawda kończy swój bieg w holenderskiej Zelandii ale niemal cały jej bieg leży we Francji i Belgii. Nad Skaldą leży piękne miasto Antwerpia.
Oprócz tych rzek istnieje jeszcze sporo mniejszych rzek oraz kanałów - dróg wodnych (z największym Amsterdam-Rijnkanaal i Noordzeekanaal).
Most łączący Niderlandy
Przez wieki Moza i Ren były naturalnymi granicami przecinającymi Holandię na pół: tą zamożniejszą, kupiecką z północy i tą biedną, rolniczą z południa. Do dzisiaj jeszcze Amsterdamczycy patrzą "z góry" na mieszkańców prowincji poniżej rzek. Szeroki zbieg Mozy i Renu o nazwie Hollandsch Diep był także granicą religijną i kulturową między protestantami i katolikami oraz oddzielał Antwerpię od Rotterdamu - oba miasta były osiągalne tylko drogą morską. Dopiero w 1936 roku zbudowano pierwszy most samochodowy przez Hollandsch Diep który w epoce szybkiego rozwoju motoryzacji lat 70. musiał zostać zastąpiony w 1977 r. 6-pasmowym mostem (Moerdijkbrug) jaki znamy do dzisiaj.
Niedostępna delta formowana przez człowieka
W latach 1861-1874 wykopano nowo koryto rzeki nazwanej Nieuwe Merwede dla polepszenie przepływu Waal przez co większość wód Merwede (czyli Mozy) płynie już nie przez Dordrecht i Rotterdam do morza, lecz na Haringvliet. Nieuwe Maas służy głownie do transportu wody z Lek.
Po wielokrotnych powodziach w regionie Heusden w roku 1904 wykopano Bergsche Maas który usprawniło przepływ wód między Heusden i Woudrichem przez co wody Mozy praktycznie nie docierają do Rotterdamu a Nieuwe Maas niesie ze sobą głównie wody Renu. Wody Mozy znajdują ujście w Morzy Północnym przez Haringvliet.
Najładniejsza rzeczka Holandii
Od Utrechtu do Muiden wije sie urocza rzeczka Vecht. Rzeczka płynie przez serce Hollandii, wzdłuż Loodsdrechtse Plassen (jeziora) kończąc swój bieg w IJsselmeer którego ujścia strzeże monumentalny zamek Muiderslot. Wzdłuż Vecht biegnie kręta droga po grobli.
Niemal 40 kilometrowa droga turystyczna biegnie od wsi Maarssen przez Breukelen, Weesp do Muiden. Ciekawostką jest, że rzeczka Vecht płynie zazwyczaj od morza - tylko przy wyjątkowo silnych opadach płynie "normalnie" do IJsselmeer.
W XVII wieku rzeka Vecht była ulubionym miejscem budowy pałacyków "letniskowych" możnych amsterdamskich kupców. Do dzisiaj zachowało się z nich kilka, m.in. pałac Gunterstein w Breukelen i Goudestein w Maarssen.
Reński kilometr
Ren wypływa w Szwajcarii na wysokości 1600 m.n.p.m. i po przepłynięciu 1. 239 km wpada do Morza Północnego w Rotterdamie a dokładniej w Hoek van Holland. Własnie w Hoek van Holland stoi ostatni reński kilometr czyli coś na podobieństwo kamieni milowych dla żeglugi rzecznej. Jest to duża tablica wzdłuż brzegu Renu, w Hoek van Holland z numerem ostatniego kilometra: 1031. Zwyczajowo kilometry reńskie zapisuje się skrótem kmr, np. kmr.550.
Po drodze z Bazylei do Rotterdamu barki muszą pokonać 10 śluz. Wcześniejszy wartki odcinek z Konstancji do Bazylei zawiera dwie śluzy i słynne wodospady w Schaffhausen co czyni ten odcinek Renu nieprzydatnym dla dużej żeglugi.
Kilometr Zero (Kmr.0) znajduje się w Konstancji nad Jeziorem Bodeńskim (Bodensee, Lake Constance). Reńskie kilometry znajdują się także na holenderskich odnogach rzeki: Waal i Ijssel.
Podobnie Dunaj posiada 2415 kilometrów dunajskich (zdatnych do żeglugi) - jedynie na tej rzece odliczanie zaczyna się odwrotnie; od Morza Czarnego do Regensburga w Niemczech.
Rekordowo niski stan Renu w 2018
W roku 2018 panowało w Europie wyjątkowo długie, upalne i suche lato. Od kwietnia do października było rekordowo mało opadów deszczu. W rezultacie 29 października 2018 zanotowano w Holandii najniższy stan poziomu Renu od 1901 r. kiedy to rozpoczęto pomiary. Pod koniec października 2018 poziom wody w Lobith (miejscowości gdzie Ren wpływa do Holandii) poziom wody w Renie wynosił 6,5 metra powyżej Umownego Poziomu Morza (NAP). Dla porównania, wysoki stan Renu wynosi 15 m powyżej poziomu morza NAP a przy poziomie ponad 16 m powstaje zagrożenie powodziowe. Pod koniec lata 2018 barki zmuszone zostały do zmniejszenia ładunków. Podobnie bardzo niski stan wód zanotowano na Mozie.
Przeczytaj także: