Amsterdamski ratusz - wizytówka miasta

Kto zdobędzie fortunę chce to światu pokazać. Podobnie w XVII wieku, wówczas zaledwie 200-tysięczne ale najbogatsze miasto świata - Amsterdam, dorobiło się olbrzymiej fortuny. Miasto pyszniło się najwspanialszym ratuszem w Europie - pałacem amsterdamskich mieszczan.

Jak ratusz stał się pałacem

Poprzedni ratusz Amsterdamu zbudowano w XIV wieku - w jeszcze malutkim miasteczku nad rzeką Amstel. W 1652 ratusz stanął w płomieniach. Mieszkańcy miasta z poświęceniem ratowali z płomieni archiwum miasta a że w ratuszu mieścił się także bank miejski tym gorliwiej "ratowano" srebrne i złote monety. Po dużym nacisku ofiarni mieszczanie oddali później monety radzie miejskiej.  

Ratusz Amsterdamu
Stary ratusz z 1395 i jego pożar w 1652 r.

Już wcześniej rozpoczęto obok budowę nowego ratusza bo stary był za mały i za stary.

Ratusz Amsterdamu
Po lewej budowa nowego ratusza. Na środku centralnego placu (rynku) Dam stał budynek wagi miejskiej (De Waag) - gdzie oficjalnie ważono na kalibrowanej wadze miejskiej towary sprzedawane na rynku.

Pałac amsterdamskich kupców i mieszczan

W roku 1665 po siedemnastu latach budowy w środku miasta wyrosła monumentalna budowla jakich w tym czasie na świecie nie było. Przepych i bogactwo ratusza Amsterdamu musiało imponować mieszkańcom miasta i przybyszom do tego, wówczas, największego portowego miasta świata.

amsterdamski ratusz
Nowy ratusz z 1165 r.

Na polskich dębach zbudowany!

Podobnie jak reszta Amsterdamu - miasta leżącego w gruncie rzeczy na grzęzawisku - także ten potężny pałac stoi na drewnianych palach. Dokładnie na 13.659 dębowych palach długości 20 metrów, pochodzących głównie z puszcz Polski
Generacje holenderskich dzieci uczyły się tej liczby pali zapamiętując, że liczba dni w roku z jedynką z przodu i dziewiątką z tyłu to 13659 pali.

amsterdamski ratusz
Ratusz Amsterdamu na placu Dam z 1668 r. Po prawej nieistniejący już budynek wagi miejskiej (De Waag).

Przepych

Nowy budynek magistratu był największą budowlą użyteczności publicznej ówczesnych Niderlandów. Kto dzisiaj przechodzi amsterdamskim placem Dam widzi ten pałac wśród niemal sobie równych dużych budowli z późniejszych wieków, przez co jego wielkość już tak nie imponuje jak w XVII wieku. Imponujące jest natomiast wnętrze tego pałacu w którym na każdym kroku widać jak olbrzymią fortunę to miasto posiadało i jak bardzo chętnie chciało ten splendor okazać.

amsterdamski ratusz
Sala mieszczańska (burgerzaal) ozdobiona symbolami potęgi, mądrości i sprawiedliwości oraz Atlas podtrzymujący Ziemię.

Sala mieszczańska

Sala Mieszczańska (burgerzaal) ratusza (zwanego obecnie Pałacem na Tamie - Paleis op de Dam) jest do dzisiaj najbardziej majestatyczną salą w Niderlandach. Dech zapiera ta olbrzymia sala Burgerzaal - co można tłumaczyć jako sala mieszczan lub obywateli. W marmurowej podłodze sali wyryte są obie półkule Ziemi z naniesionymi kontynentami jak je znano w XVII wieku. Dla przykładu wschodnie wybrzeża Australii były jeszcze nieznane i przypuszczano, że są połączone z Nową Zelandią która jeszcze nazwy nie miała.

amsterdamski ratusz
Fragment mapy świata jaki był znany w 1665 r., wyryty na marmurowej podłodze sali mieszczańskiej (burgerzaal) pałacu królewskiego na Damie. NOVA HOLLANDIA okazała się później Australią a TERRA DIMENSIS Nową Zelandią.

Belgium czyli Holandia

Sama Holandia, kraj który do dzisiaj ma niejasną nazwę (zwana bywała lub bywa także: Niderland, Niski Kraj, Holland, Belgica, Republika Siedmiu Prowincji, Neder-Germania) i jak widać na mapie, najchętniej wybierała wówczas elegancką, łacińską nazwę przyjętą z rzymskich czasów: Belgium.

amsterdamski ratusz Europa
Fragment mapy świata w podłodze ratusza z 1665 r. - Niderlandy bywały w tych czasach nazywane Belgium.

Wiele komnat ratusza upiększonych jest olbrzymimi obrazami Goverta Flincka ówczesnego ucznia i później konkurenta Rembrandta. Flinck był popularnym malarzem wśród bogatych mieszczan i sprzedawał swoje obrazy z większym powodzeniem niż Rembrandt. Malarz zmarł przedwcześnie - na pięć lat przed ukończeniem budowy ratusza i resztę obrazów mogli malować inni malarze a wśród nich także Rembrandt. Rembrandt namalował na zamówienie gminy raczej partacki obraz "Sprzysiężenie Claudiusa Civilisa" który rada miasta odrzuciła. Obraz ten wisi dzisiaj w Sztokholmie.

amsterdamski ratusz
W tej marmurowej sali miejskiego trybunału sądowego (Vierschaar) wydawano jedynie wyroki śmierci, średnio 3-4 rocznie.

W budynku ratusza znajdował się także sąd, więzienie i sala przesłuchań czyli pijnkamer (sala tortur).

Od ratusza do pałacu

Tak piękna budowla funkcjonowała ponad 140 lat jako ratusz Amsterdamu i w roku 1808 ofiarowana została Napoleonowi który budynek nieco przerobił na potrzeby cesarskiego pałacu. Od tej pory ratusz zaczął się nazywać Pałacem Cesarskim. W 1815 Napoleon przegrał pod Waterloo, więc oddał pałac gminie. Zmieniono nazwę na Pałac Królewski (Paleis op de Dam) - jak nazywa się do dzisiaj. 

Pałac w Amsterdamie
Współczesna panorama placu Dam z pałacem królewskim oraz Nowym Kościołem (De Nieuwe Kerk) obok.

Od roku 1936 pałac jest znowu w posiadaniu państwa które wówczas zapłaciło za niego rodzinie królewskiej 10 mln. guldenów co stanowi dzisiaj równowartość ok. €100 mln - za te pieniądze miasto Amsterdam mogłoby wybudować nowy ratusz.

Dopiero 50 lat później w roku 1986 Amsterdam dorobił się nowego ratusza który kosztował znacznie więcej niż zakładano - o czym w Amsterdamie złorzeczy się do dzisiaj, bo ta dla wielu brzydka budowla kosztowała dwa razy więcej niż zakładano.

Nowy miejski ratusz mieści się w budynku zwanym Stopera. Jest to trochę niecodzienna kombinacja dwóch budowli: ratuszu (ned. stadhuis) i opery. Z połączenia tych słów wyszła stopera.

nowy ratusz Amsterdamu
Stopera nad rzeką Amstel w Amsterdamie.

Ciekawostką jest, że w budynku Stopery znajduje się miernik poziomu wody, tzw. punkt odniesienia Normalnego Poziomu w Amsterdamie (NAP).