Nowy Amsterdam i Nowa Holandia

W roku 1609 na zlecenie holenderskiej Kompani VOC, Anglik Henry Hudson miał poszukać północnej drogi morskiej z Europy do Azji, na Ocean Spokojny. Od tego też roku rozpoczęła się holenderska kolonizacja Ameryki Północnej.

żaglowiec Hudsona
Żaglowiec WIC "Półksiężyc" (Halve Maan) pod dowództwem Henry Hudsona penetrował północne wybrzeża Ameryki.

Hudson wypłynął w kwietniu 1609 r. z Amsterdamu na tą wyprawę żaglowcem Halve Maan. To była już jego trzecia wyprawa ale i tym razem dalej jak do Nowej Ziemi nie dopłynął z powodu mas lodu, więc zawrócił i popłynął na zachód mając nadzieję na odkrycie północnej drogi w północnej Ameryce zdając się na opowieści pierwszych osadników w Wirginii. W lipcu dotarł do Nowej Szkocji Nowej Fundlandii i dalej wzdłuż wybrzeża w kierunku południowym liczył na przejście do Pacyfiku.

Ameryka
Nowa Niderlandia z Manhattanem i Long Island

Przy okazji Hudson badał i opisywał wybrzeże jak i wyspę Manhattan i Log Island ale drogi na Pacyfik nie znalazł. Wpłynął za to 200 km w głąb lądu rzeką - nazwaną później Hudson - i odkrył żyzny kraj; bogaty w ryby i zwierzęta futerkowe. Kompania WIC zobaczyła więc szanse na dobry handel futrami w tym regionie i uznała Manhattan za idealne miejsce na urządzenie tam misji handlowej (faktorii). 

Pierwszymi kolonizatorami tej ziemi nazwanej Nova Belgica lub Nova Niderlandia (Belgica była łacińską nazwą Niderlandów) była grupka Walończyków. Indiana zdawali się być przyjaźnie nastawieni do pierwszych kolonizatorów. Na znak przyjaźni złamali strzałę.

Nowy Amsterdam

Zakup Manna-Hatta

Zakup wyspy Manhattan od Indian jest tak naprawdę legendą. Owszem, holenderscy koloniści podarowali Indianom koraliki i inne świecidełka ówczesnej holenderskiej wartości 60 guldenów co wyraża się sumą ok. 1000 euro w 2019 r. ale... Indianie Mohawkowie i Mohikanie byli plemionami koczowniczymi i nie znali pojęcia "zakupu ziemi" i "pieniędzy". 

Nowy Amsterdam
Widok z wody na fort Amsterdam na Manhattanie ok. 1650 r.

W 1624 r. przybył pierwszy żaglowiec WIC o nazwie "Nowy Amsterdam" z pierwszymi osadnikami z Holandii którzy byli z kolei uchodźcami z dzisiejszej Belgii, uciekający z Walonii i Flandrii przed prześladowaniami religijnymi. Powstały na wyspie fort a później miasto wokół niego nazwano Nowy Amsterdam w prowincji Nowe Niderlandy. Na północy wyspy powstałą osada Haarlem. Prowincja ta obejmowała dzisiejsze amerykańskie stany New York, Delaware, Connecticut i New Jersey.

Nowy Amsterdam
Nowy Amsterdam 1650 r.

W latach 1624-1674 na tej części wybrzeża i wzdłuż rzek powstało wiele dziesiątków holenderskich faktorii i osad o nazwach zaczerpniętych z miejscowości w Holendii (m.in. Haarlem, Broncks, Heemstede, Vlissingen, Middelburg, Utrecht). Tereny te zamieszkiwali Mohikanie, z którymi handlowano lub z nimi walczono. 

Stan Nowy Jork

Sporny Manhattan

W roku 1664, gdy Nowy Amsterdam zamieszkiwało już 6500 holenderskich kolonistów, miasto zostało zdobyte przez Anglików coraz mocniej obecnych w tych regionach Ameryki.

Nowy Jork
Współczesna mapa Nowego Jorku (Lower Manhattan) z czerwoną linią zakreślonym obszarem Nowego Amsterdamu sprzed 400 lat.

Następnie holenderska a właściwie zelandzka ekspedycja odbiła miasto i większą część prowincji Nowe Niderlandy od Anglików jednak rok później w 1674 Anglia i Holandia podpisali w Bredzie pokój na mocy którego Holandia zrzekła się Nowych Niderlandów w zamian za Gujanę Holenderską (Surinam) w Południowej Ameryce. 

Nowy Jork - Nowy Amsterdam 400 lat

Powyżej mapa Nowego Amsterdamu z XVII w. i obok ta sama mapa rzutowana na obraz satelitarny Manhattanu współcześnie. Ulice nadal biegną tak samo, jedynie na przestrzeni wieków powiększał się obszar wyspy.

Brooklyn
Brooklyn Bridge i motto w herbie nowojorskiej dzielnicy Brooklyn którym jest stare holenderskie powiedzenie "W jedności siła" (Eendracht maakt macht). Brooklyn był holenderską osadą Breuckelen (od wsi Breukelen W Holandii) z 1650 r.

Los Hudsona

Henry Hudson z uporem próbował znaleźć północną drogę morską z Atlantyku na Pacyfik i w swojej ostatniej wyprawie w 1610 - już pod angielską flagą - dotarł do wewnętrznego morza dwa razy większego niż Bałtyk (później nazwanego Zatoką Hudsona), gdzie jego żaglowiec utknął w lodzie. Załoga miała już tego upartego kapitana serdecznie dosyć. Po przezimowaniu w podłych warunkach, w lodzie, na skromnych racjach żywnościowych Hudson chciał wyprawę kontynuować. Załoga się zbuntowała, spuścili szalupę i zostawili w niej kapitana Hudsona z jego synem i kilkoma lojalnymi marynarzami, na pastwę losu.

Zaginiony na zawsze
Obraz Johna Colliera przedstawia Henry Hudsona z synem, porzuconych w lodach Kanady.

Tylko ośmiu marynarzy przeżyło tą wyprawę i wróciło do Anglii i choć stanęli przed sądem - a za bunt była tylko jedna kara, kara śmierci - to nie zostali skazani ponieważ załoga posiadała zbyt wiele cennych informacji o Nowym Świecie aby ich się pozbyć.

Ekspedycja ratunkowa zorganizowana w dwa lata później nie znalazła po Hudsonie śladu.

Zatoka Hudsona

Ślad po tym wielkim odkrywcy zaginął. Pozostały tylko nazwy geograficzne: Zatoka Hudsona, Cieśnina Hudsona i rzeka Hudsona.

Henry Hudson znalazł wielu naśladowców próbujących po nim znaleźć północną drogę do Azji. Długo trwało zanim się przekonano, że takiej drogi morskiej nie ma.

Żaglowiec Hudsona
Zdjęcie z 1909 r. przed wyruszeniem repliki do Nowego Jorku.

De Halve Maen nazywał się żaglowiec na którym w 1609 roku Henry Hudson popłynął szukać dla VOC zachodniej drogi z Holandii do Azji. Nie znalazł jej, ale w oko wpadła mu wyspa nazwana później Manhattan. W 1909 roku z Amsterdamu do Nowego Jorku popłynęła replika "De Halve Maen" w 400. rocznicę, tragicznej zresztą, wyprawy Hudsona.