Arabskie słowa w europejskich językach

Ponieważ od wczesnego średniowiecza świat muzułmański był chrześcijanom w Europie wrogi, tak i historia Europy ograniczała się do osiągnięć zachodnioeuropejskiej kultury. Jednak rozpoczynając od arabskich cyfr do... kieliszka wódki - wiele zawdzięczamy Arabom lub Maurom czy Saracenom.

Wybór powszechnie używanych słów arabskiego pochodzenia

(w nawiasie nazewnictwo holenderskie)

Admirał (admiraal) - amīr-al-baḥr - dowodzący na morzu.

Algebra - rozbiór matematyczny a pierwotnie rozbiór medyczny od arabskiego al-jabr: złożenie złamanych kości i stąd wywodzące sprowadzanie ułamków do wspólnego mianownika.

Alkohol (alcohol) - al-kuḥl co pierwotnie było nazwą srebrnego pudru do malowania rzęs ale z czasem od Maurów trafiło do Hiszpanii jako produkt destylacji.

Almanach (almanak) - coroczna publikacja pochodzi z co najmniej XIII w. gdy Arabowie używali słowa al-manāḵ oznaczającego kalendarz lub tabelę astrologiczną.

Amber (amber) - bursztyn od arabskiego anbar.

Arsenał (arsenaal) - od arabskiego dār aṣ-ṣinā’a (dom w którym się coś produkuje) trafiło do języka włoskiego jako arsenale.

Awaria (averij) - arabska awārīya pochodząca od słowa awār znaczącego uszkodzenie.

Bawełna w wielu językach cotton (katoen) zapożyczonych od arabskiego quṭn. W Polsce nazwa przyszła raczej ze wschodu.

Bakłażan (aubergine) - badhnjan.

Benzyna (benzine) - z arabskiego "lubān jāwī" - co znaczyło dosłownie jawajskie kadzidło, w Hiszpanii uproszczone do lo benjui i następnie do łacińskiego benzoe.

Cukier (suiker) pochodzi od arabskiego słowa sukkar - gdy krzyżowcy przywieźli go do Europy z Bliskiego Wschodu.

Cyfra (cijfer) - od arabskiego sifr (nic, puste, nieznane). Od 1500 r. doszło słowo zero (także arabskie) a cyfra zaczęła oznaczać liczbę. W języku Angielskim słowo cipher oznacza nadal osobę bez znaczenia, dosłownie zero.

Czek (cheque) - pisemne zlecenie płatnicze pochodzi prawdopodobnie od arabskiego ṣakk - kontrakt. Możliwe, że słowo dotarło do Europy przez tureckie chek zapożyczone z kolei z perskiego čāk - pisemny kontrakt.

Dywan - po polsku ale także Douane (celnik) w języku holenderskim i francuskim - oba znaczenia pochodzą od arabskiego dīwān znaczącego rejestr, radę miejską, cło.

Eliksir (elixer) - napój medyczny al iksīr, (kamień mądrości) termin arabskich alchemików próbujących z powszechnych metali stworzyć złoto. Przy okazji wynaleźli alkohol w którym rozpuszczali różne uzdrawiające substancje.

Endywia (andijvie) - nazwa warzywa pochodzi od egipsko-arabskiego hindibā.

Fanfara (fanfare) - krótki motyw grany głośno na trąbie pochodzi od arabskiego słowa farfār (swawolny gaduła) lub farfar - machać.

Gaza (gaas) - przezroczysty, ażurowy materiał tekstylny, współcześnie opatrunkowy. Słowo trafio z arabskiego qazz (surowy pleciony jedwab) do Hiszpanii pod nazwą gaza. W średniowieczu współczesna Gaza była centrum handlu tekstylnego i krzyżowcy w 1279 r. nazywali ten materiał po łacinie gazzatum co też może być źródłem tego słowa.

Gazela (gazelle) - słowo arabskie i północno-afrykańskie ḡazēl.

Gitara (gitaar) - qītāra - przywędrowała do nas za pośrednictwem Greków.

Kabel (kabel) - prawdopodobnie pochodzi od arabskiego słowa ḥabl.

Kaftan (qafṭān) - męski ubiór, sięgający do kolan lub krótszy, z długimi rękawami i zapinany z przodu.

Kaparki (kappertje) - pąki kwiatowe kaparów zakonserwowane w soli i occie z pierwotną arabską nazwą qabbār.

Karafka (karaf) - pękata butelka pochodzi od zachodnio-arabskiego ḡarrāfa ktorego czasownik ḡarafa oznacza nalać.

Karawan (caravan) - po arabsku karawan czyli przemieszczające się mieszkanie.

Kawa (koffie) pochodzi od arabskiego słowa aqhwa - gdyż kawa pochodziła z etiopskiej prowincji Kaffa i w Europie spopularyzowali ją Turcy.

Kopuła (koepel) - pochodzi przypuszczalnie od arabskiego słowa al-qubba.

Lazurowy (azuur) - odcień błękitu z arabskiego lāzuward lub lāzaward od perskiego Lāžward - od regionu Turkiestan gdzie wydobywano minerał lapis lazuli.

Lutnia (luit) - prekursor gitary pochodzi od arabskiego al-ud znaczącego drewno, podobnie jak od al-ud pochodzi angielskie słowo wood (las).

Mafia (maffia) - przypuszczalnie arabskie. Termin użyty po raz pierwszy w sztuce Giuseppe Rizzotto, zatytułowanej I Mafiusi di la Vicaria. Mafia pochodzi z Sycylii która była pod panowaniem Saracenów (starożytnej nazwy Arabów) plemienia Ma Afir. Inną możliwością jest arabskie słowo mu’afat. Mu znaczy męstwo, Afat obrona słabszych.

Magazyn (magazijn) - w XIII w. łacinie magazenum znaczyło "magazyn na algierskim wybrzeżu" które to słowo zapożyczono od arabskiego maḵāzin - liczba mnoga od maḵzan - pomieszczenie do składowania towarów.

Maska (masker) - dawniej artyści smarowali twarze sadzą. Arabskie słowo masḵara oznacza żartownisia, komika i to słowo łączy się ze czasownikiem saḵira - chichotać, drwić.

Materac (matras) - od arabskiego słowa al maṭraḥ które znaczy poducha do siedzenia lub dosłownie "rzucone na podłogę".

Mokka (mokka) - nazwa gatunku kawy pochodzi od miasta portowego Al-Muḵā w Jemenie, źródła najlepszej arabskiej kawy.

Mumia (mummie) - od mūmiyā: zabalsamowane zwłoki.

Oaza (oase) - urodzajny grunt na pustyni od arabskiego wāḥa.

Pomarańcz, Oranż - od perskiej nazwy pomarańczy narang. Do polski trafiło już jako pom orange (pomarańczowe jabłko). W Holandii zostało tylko jako kolor (oranje) a owoc to dosłownie chińskie jabłko (sinaasappel).

Rakieta (racket) - od rāḥat formy słowa rāḥa znaczącego dłoń.

Razzia - holenderskie, niemieckie, portugalskie i szwedzkie słowo znaczące nalot policyjny, łapankę, polowanie na kogoś pochodzi od arabskiego ghazw, ghazwa - militarnej ekspedycji, rajdu.

Ryż (rijst) - arz.

Safari - od arabskiego safarī - przynależne(y) do podróży.

Sorbet (sorbet) - napój lodowy od arabskiego šurba(t), šarba(t) oznaczającego napój. Także holenderskie słowo stroop (syrop) pochodzi od sorbetu.

Szach-mat (schaakmat) - "sjâh" to król a "mât" to zginął czyli dosłownie "król nie żyje".

Szpinak (spinazie) - w arabskim isfināḥ lub asfanāḥ a to z kolei od perskiego aspanāḥ lub isfināḡ.

Taryfa (tarief) - od taʿrīf, taʿrīfa znaczących opublikowanie, deklaracja, lista opłaconych kosztów.

Waran (varaan) - jaszczur o arabskiej nazwie waran.

Wezyr (vizier) - arabski dygnitarz. Z arabskiego przywędrował do Turcji jako vezir - pierwszy minister.

Żyrafa (giraf) - w arabskim zuraf, najprawdopodobniej zaczerpnięty przez Arabów z jakiegoś afrykańskiego języka.

• Przeczytaj także co więcej zawdzięcza Europa Arabom: Imperium Maurów w Andaluzji