Skąd się wziął ruch lewostronny?

W starożytności i średniowieczu ludzie poruszali się konno lewą stroną drogi czy ulicy z wielu praktycznych powodów.

Konnymi jeźdźcami byli z reguły ludzie zamożni lub rabusie. Ponieważ ludzie są w większości praworęczni wybierali przy mijaniu nieznajomego lewą stronę drogi aby w razie czego szybko móc prawą ręką wyciągnąć miecz, szable lub inną broń i uderzyć przeciwnika. Jadąc prawą stroną drogi jest to znacznie trudniejsze i mniej efektywne. Innymi słowy jadąc a nawet idąc lewą stroną znacznie łatwiej ugodzić przeciwnika z prawej strony.

Poza tym rycerze jeździli konno. Praworęczni wsiadali na konia jak i dziś (np. na rower) z jego lewej strony. Nieporęcznym by było zasiadać konia stojącego po prawej stronie (ruchliwej) drogi. Dosiadano więc konia z lewej strony - co jest też zrozumiałe gdy u lewego boku jeźdźca wisiała szabla lub miecz. Inaczej mógł jeszcze zranić własnego konia. Przy tym warto dodać, że w wielu miastach Europy tłok na drogach był duży, więc aby nie tamować ruchu, konia dosiadało się na lewym poboczu i jechało lewą stroną. Poza tym jadąc lewą stroną także ostra szabla znajdowała się po lewej stronie, czym zmniejszało się ryzyko skaleczenie mijanego jeźdźca, lub jego konia, sterczącą szablą.

Jazda nocą

Jadąc konno po angielskich drogach nocą (a kto zna angielskie wąziutkie drogi, pochmurny klimat - więc kompletnie ciemne noce - ten wie o czym mówię) bezpieczniej było trzymać się lewej strony gdzie pejczem jeździec "czół" obrzeżne zarośla wyznaczające drogę. 

Na tej samej zasadzie w średniowiecznych zamkach budowano schody kręcone zgodnie ze wskazówkami zegara na ewentualność ataku wroga który z dołu miał znacznie mniejsze pole rażenia mieczem niż obrońca stojący ponad nim.

Papież przedzielił most na dwa pasy ruchu

Z niejasnych powodów czasami jeżdżono także prawą stroną. Reguł nie było. I tak papież Bonifacy VIII w roku jubileuszowym 1300 ustalił, że z powodu tłumów na moście św. Anioła w Rzymie wszyscy pielgrzymi musieli trzymać się prawej strony. Z powodu zgiełku ktoś czasem wpadał do wody i utonął - ludzie pływać nie umieli tłumacząc często, że woda jest dla ryb, a nie dla ludzi. Bez jasnych powodów papież Bonifacy VIII wezwał świat aby poruszać się po prawej stronie. A w tych czasach słowo namiestnika bożego było święte.

W rzeczywistości tylko Francuzi przejęli się nakazem papieża, ponieważ, lubiąc turnieje rycerskie, odkryli, że długa lanca w turnieju jest efektywniejsza jadąc prawą stroną. Poza turniejami lance także czasami się splątały, jeśli jeźdźcy próbowali mijać się lewą stroną.

Zaprzęgi konne

Powstanie powozu z czterema końmi również miało swoje konsekwencje. We Francji woźnica siedział na lewym tylnim koniu i naturalnie posługiwał się batem prawą ręką. Mniejsza byłą więc szansa, że batem zatnie przechodnia i do tego lepiej widział nadjeżdżający z przeciwka, z lewej strony, powóz.

Ciężarówki na prawo

Proces przechodzenia na ruch prawostronny zaczął się w XVII wieku gdy po drogach Europy i Stanów Zjednoczonych zaczęły jeździć duże, ciężkie transporty produktów rolnych. Tak ciężkie wozy musiały ciągnąć cztery konie i powozy nie posiadały już kozła dla furmana. Furman siadał na lewym tylnym koniu przez co mógł konie lepiej okładać biczem a przy tym nie urazić mijanego wozu. Dlatego jazda prawą stroną była bardziej poręczna.

Tylko Brytyjczycy mieli problem z czterokonnymi powozami. Woźnica musiał siedzieć na koźle po prawej stronie aby nie uderzyć biczem pasażerów i pilnować ruchu lewostronnego.

Brytyjczycy byli także historycznie pierwszymi (na London Bridge), którzy wprowadzili zasadę ruchu drogowego, od 1756 r. Oczywiście był to ruch lewostronny.

Rewolucja zjechała na prawo

Wreszcie Rewolucja Francuska (1789) zrewolucjonizowała także ruch drogowy. 
Arystokracja i burżuazja miała przywilej chodzenia lub jeżdżenia lewą stroną ulicy gdy niższe stany musiały przechodząc im się kłaniać z prawej. 

W czasach rewolucji burżuje nieco zmiękli i dla niepoznaki zaczęli chodzić lub jeździć prawą stroną aby się nie wyróżniać zbytnio od ludu.

Dalsze powiększanie imperium Napoleona zaowocowało wprowadzeniem jego reguł w 1794 roku w przez niego zdobytych krajach, a w tym m.in. obowiązek ruchu prawostronnego. Wyjątkiem była Wielka Brytania, Portugalia, Szwecja, Finlandia i Cesarstwo Austro-Węgierskie. Większość krajów europejskich była posłuszna prawom Napoleona i trzymała się prawej strony, tylko kraje takie jak Szwecja (do 1967 r.), Austria, Czechosłowacja i Węgry (dopóki Hitler nie zmusił ich do ruchu prawostronnego) długo się opierały.

W Holandii po upadku Napoleona niektóre miasta powróciły do ruchu lewostronnego i tak np. ostatnim miastem z ruchem lewostronnym w Holandii był Rotterdam gdzie obowiązywał do 7 maja 1917 roku.

Wielka Brytania nie zdobyta nigdy przez Napoleona własnie jemu na złość wprowadziła obowiązek ruchu lewostronnego w 1835 r. Także we wszystkich brytyjskich koloniach, czyli w olbrzymiej części świata. Dlatego do dzisiaj w byłych koloniach: Pakistan, India, Australia i Południowa Afryka jeżdżą po lewej. Z wyjątkiem Egiptu który zdobył kiedyś Napoleon.

W USA, czyli wówczas jeszcze brytyjskiej kolonii funkcjonował także ruch lewostronny do czasów uzyskania niepodległości. Prawdopodobnie z powodu sympatii dla idei rewolucji francuskiej nowe, wyzwolone państwo amerykańskie chętnie naśladowało Francję z ruchem prawostronnym. 

• Tu przy okazji muszę dodać, że jeszcze sto lat temu ruch drogowy poza miastami był na tyle mały, że nie istniał problem lewej czy prawej strony. Powozy się po prostu mijały, jeśli już na swojej drodze inny napotkały. Także dzisiaj jeżdżąc po countryside w Wielkiej Brytanii, gdzie dróżki są tak wąskie, jak szerokość małego samochodu, nie istnieje problem strony ruchu. Gdy się mijasz musisz i tak zjechać do najbliższej zatoczki.

Holenderskie miasta przechodziły na ruch prawostronny na początku XIX wieku ale były wyjątki. Rotterdam był ostatnim miastem w Holandii gdzie wprowadzono ruch prawostronny, dopiero 7 maja 1917 r. aby położyć kres chaosu na drogach.

Amerykańskie samochody

Zadziwiające jest to, że pierwsze amerykańskie samochody znów miały kierownicę po prawej. Dopiero w 1908 roku Henry Ford wyprodukował T-Fordy dostarczane z kierownicą po lewej stronie. W bardzo starych filmach czasami zauważysz samochody jadące po prawej stronie z kierownicą po prawej stronie.

Tak na prawdę dla Henry'ego Forda głównym powodem montowania kierowcy po lewej stronie, że panie musiały obchodzić samochód, aby wsiąść z ruchliwej strony ulicy.

Prawostronni Amerykanie, także w swojej bazie wojskowej w Wielkiej Brytanii jeżdżą po prawej stronie… dopóki nie opuszczą bramy koszar oczywiście…

Kolej przyszła do Europy z Anglii

Kolei jest angielskim wynalazkiem i gdy budowano pierwsze koleje żelazne na kontynencie, właśnie po 1835 roku, kopiowano także brytyjskie normy ruchu kolejowego, ściślej normy Georgesa Stephensona (1781-1848) wynalazcy pierwszej użytecznej lokomotywy. 

Przez chwilę jazda lewostronna groziła ponownym wprowadzeniem w XIX wieku we Francji za sprawą kolei. Kolejnictwo rozpoczęło się Wielkiej Brytanii, więc początkowo ruch pociągów w Europie był także lewostronny. Holandia i Niemcy wkrótce porzuciły lewostronny ruch, jednak wiele krajów europejskich (Francja, Belgia, Włochy, Portugalia) jeżdżą do dziś pociągi lewym torem. Do dzisiaj ruch prawostronny w kolejnictwie nie jest światowym standardem.

Jak jest dzisiaj?

Około 70% wszystkich krajów jeździ po prawej stronie. Uderzające jest to, że głównie na wyspach, na przykład w Wielkiej Brytanii, Japonii i Indonezji utrzymano ruch lewostronny, mimo że Indonezja była 350 lat holenderską kolonią.

W byłych koloniach brytyjskich jak Indie, Pakistan, Australia i Nowa Zelandia kierownica jest także z lewej strony ... Jasne jest też, że Brytyjczycy nigdy nie przejdą na kierownicę po lewej stronie. Tradycja!

Nie ma znaczenia po której stronie jeździmy

Od siebie dodam, że jazda po Wielkiej Brytanii dla człowieka z kontynentu, który tam nigdy nie był, nie jest aż tak straszna jak mi się wydawało. Po jednym dniu jeżdżenia po kraju i Londynie dość szybko przywykłem do "KEEP LEFT". Nawigacja także trochę pomaga a poza tym nadzwyczaj kulturalni i uprzejmi Brytyjczycy liczą się z z pojazdami z kontynentu. Nieoczekiwanie, po dwóch tygodniach podróżny własnym samochodem po Anglii miałem we Francji dwa dni problem gdy chciałem brać rondo z lewej. 

Przeczytaj także:

• Koń biologiczny i mechaniczny