Kraj na pograniczu kultur

Na pytanie czy Polska należy do Cywilizacji Wschodu czy Zachodu, połowa Polaków odpowie, że "jesteśmy pośrodku" a reszta "do Zachodu". Nasze portfele ciągną na Zachód, lecz dusza jest nadal wschodnia.

Określenie jakie kraje należą do "Cywilizacji Zachodniej" jest zależne kogo pytasz, ale wszyscy są zgodni, że obejmuje on na pewno narody należące kiedyś do Cesarstwa Rzymskiego. "Cywilizacją Wschodnią" były i są nadal Chiny. Polki naród - co już jest określeniem płynnym, spojrzawszy na narody żyjące w ciągu ostatnich 500 lat między Odrą a Dnieprem - leży więc pomiędzy cywilizacjami. 

Moim zdaniem mamy zbyt mało własnej historii, tożsamości narodowej i kulturowej i zawsze staraliśmy się naśladować Cywilizację Zachodnią. Czujemy się zbyt niepewnie, chętnie importując kulturę Zachodu.

Western World

Termin "Cywilizacja Zachodnia" jest kontrowersyjny i interpretowany w zależności kto tego termin używa. Już sama nazwa potrafi wzbudzać u Polaków rozdrażnienie. Wolimy używać terminu "Cywilizacja łacińska" lub "chrześcijańska" aby nie było wątpliwości, że należymy do tej kultury niezależnie od jej położenia geograficznego, niechętnie używając terminu "Kultura Zachodnia" lub "Człowiek Zachodu" - terminy używane w Krajach Zachodnich tak często jak my używamy słowa Polska. Generalnie fundamentem Zachodniej Cywilizacji określa się obszar należący do Cesarstwa Rzymskiego choć i tu spornym jest przynależność Cesarstwa Wschodnio rzymskiego (Bizantyjskiego - Bałkany, Turcja).

Według krajów Anglosaskich niemożliwie jest dzisiaj określić granice "Zachodu" ponieważ wiele cech Zachodniej Kultury przejęły różne narody na całym globalizacyjnym się świecie, także w Azji, Ameryce Południowej i Afryce. Stopień "uzachodnienia" narodów nie sposób zmierzyć. Człowiekiem Zachodu może być mieszkaniec Londynu, Seulu i Władywostoku. Jednocześnie z perspektywy krajów Zachodniej Europy do "Zachodniej Cywilizacji" należą bezsprzecznie byłe jej kolonie: Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Chile, Urugwaj i Południowa Afryka a także Izrael i Japonia. 

cesarstwo rzymskie
Imperium rzymskie Trajana w latach 98-117. Słowianie według Rzymian żyli w Sarmazia - obszar współczesnej Ukrainy. ​​​​​​​Mapa imperium rzymskiego na murze Forum w Rzymie.

Zachód określa naszą świadomość

Postrzeganie otaczającego nas świata określa Zachód. Zachodnia Kultura powróciła do Polski po 1990 r. Niemal wszystko co wiemy i czego nie wiemy określa Zachód. Dla przykładu aż 96% wszystkich badań naukowych, testów, sondaży i ankiet jakimi się posługujemy na całym świecie ma Zachodnie pochodzenie. Jednocześnie tylko 12% ludzkości naszej planety mieni się Człowiekiem Zachodu. Jak ma się nasze postrzeganie rzeczywistości wobec tej reszty świata?

  • Rzymski cesarz Teodozjusz I Wielki wprowadził w 392 roku nową monoteistyczną religię państwową której główną zasadą była i jest gloryfikacja życia w nędzy i niewolnictwie, oddawanie czci cesarzowi z jego wirtualnym wynagrodzeniem po śmierci. W tym czasie także cesarstwo - już chrześcijańskie - rozpadło się na Zachodnie i Wschodnie.
Wschodnia Europa
Holenderska gazeta z 19 grudnia 2011 informuje, że Europa Wschodnia straciła bohatera (Vaclav Havel). Choć to już niepoprawne politycznie, to jednak kraje na wschód od Odry i Wiednia to nadal Europa Wschodnia.

Bez politycznej poprawności

W politycznie poprawnych wersjach narody należące do byłego Cesarstwa Rosji i Związku Radzieckiego należą do Cywilizacji Zachodniej ale tylko w tej politycznie poprawnej wersji (czytaj: "gdy poszerzamy wpływy ekonomiczne"). W praktyce, z zachodnioeuropejskiej optyki Europa dzieliła i nadal się dzieli na tą "lepszą" Zachodnią i tą "gorszą" Wschodnią. Według tej optyki Wschodnia Europa zaczyna się nieoficjalnie gdzieś między Szczecinem i Wiedniem i rozciąga dalej na wschód poprzez Warszawę, Kijów i Bukareszt.

Wirtualna żelazna kurtyna funkcjonuje nadal w świadomości Europejczyka: Westen i Oosten, Ossis i Wessis, My i Oni, Dobrzy i Źli. Granice "naszego świata" określili już Rzymianie dwa tysiące lat temu. Świat dzielił się na światłych, demokratycznych obywateli miasta Rzym (dzisiaj Waszyngton i Bruksela) i na barbarzyńców przydatnych ewentualnie jako tania siła robocza i konsument. Nie wiele się zmieniło, aczkolwiek nikt nie przyzna się otwarcie do tego podziału.

Uważny obserwator widzi podział Europy na każdym kroku: od pytania holenderskiego sąsiada jak daleko leży Polska i czy klimat polarny trwa tam cały rok, do wiadomości tak jak powyższa, że umarł słynny Oostblokker, zasłużony Ossi, Wschodniak: "Wschodnia Europa straciła wielkiego męża stanu i myśliciela, Václava Havela".

Pogranicze wzbogaca

Moim zdaniem naród żyjący na pograniczu kultur powinien być z tego dumny. Może czerpać korzyści z wielu alternatywnych światopoglądów. Ze Wschodu i Zachodu. To powinno rozszerzać horyzonty.

Oficjalnie Polacy należą do Słowian Zachodnich, podobnie jak Czesi. Może językowo to się zgadza, jednak Polska po 1945 r. przeszła nowy przeszczep terytorialny z którym związana była gigantyczna migracja ludów Wschodnioeuropejskich na Ziemie Zachodnie. Obecnie doszły do tego miliony migrantów zarobkowych z Ukrainy, których Polska wchłania bez przeszkód, ponieważ to jest już nasza kultura. Nie zachodnia, lecz wschodnia.

Polska kuchnia zdradza pochodzenie cywilizacyjne

Polska kuchnia to niemieckie sznycle ale to także kuchnia rosyjska i ukraińska. Występują małe regionalne różnice, tak jak i one także występują w granicach Polski. Samymi Polacy wypierają się wschodnioeuropejskich korzeni jak żaba błota. Niedawno pisałem o powszechnej w tych krajach (Polska-Ukraina-Białoruś-Rosja) sałatce jarzynowej znana na zachodzie jako salada russa. Także bardzo popularną potrawą od Warszawy do Moskwy (przez Kijów) jest kotlet de volaille. W krajach Zachodu kotlet de volaille nazywa się... Chicken Kiev (kijowska kura). Po rusku też nazywa się kotletem po kijowsku, tylko my się wypieramy pochodzenia nazywając go z francuska de volaille - to po francusku drób, czyli kotlet drobiowy. Oczywiście przykładów wspólnej wschodniej kuchni mamy wiele (wódka, barszcze, pierogi, kasze, kiszone ogórki), podobnie jak wspólnego rozwoju cywilizacyjnego.

[Aktualizacja z 2011 r.]