Wynalazek czasu: 24 godziny, 7 dni i 12 miesięcy

Kto wynalazł czas? Od kiedy to nie promienie słońca nas budzą lecz przykry dźwięk bezdusznego budzika? Od kiedy maszyna zaczęła dyktować nam rytm życia? Czytaj szybko, bo czasu mało!

Kto wynalazł czas?

Nasi przodkowie, nawet jeszcze nasi pradziadkowie, nigdy na oczy nie widzieli zegara. Nie był im potrzebny. Słońce i sezony określały rytm życia. W Polsce, jeszcze w połowie XX wieku zegarek był symbolem statusu społecznego, który dostawało się na komunię. Podejrzewam, że jakże częsta nienawiść do budzika to nasza reakcja na technikę która zaczęła dyktować rytm naszego życia. Punktualność to nadal słaba strona wielu ludzi.

zegar w Cremonie
Zegar na wierzy Torrazzo w Cremonie z 1309 r.

Godzina

Starożytni Egipcjanie podzielili dzień na 12 części i noc także na 12 części. Tuzin, czyli dwunastkowy system liczbowy, używano już 5000 lat temu w Mezopotamii i pokrewnych cywilizacjach. Problem z takim podziałem na noc i dzień zwiększał się w miarę postępu cywilizacji w kierunku północnym. Im dalej od Egiptu, im dalej od równika, na północ, tym większe są różnice długości dnia i nocy - w zależności od pory roku. W Polsce noc potrafi trwać tylko 7 godzin a dzień aż 17 godzin.
Początkowo liczono czas od wschodu słońca dzieląc dobę na 24 godziny. Następnie Arabowie mierzyli pierwsze 12 godzin od zachodu słońca i od wschodu słońca kolejne 12 godzin. Ten sposób liczenia czasu trafił do Wenecji i przyjął się w średniowiecznych Włoszech. W średniowiecznych włoskich zegarach tarcza podzielona była na 24 części.
Pierwszy zegar mechaniczny powstał w X wieku ale jeszcze długo każdy zegar chodził według zdolności jego konstruktora. Dokładność zegara korygowano codzienne przed zachodem słońca według wskazówek zegara słonecznego. W XIV wieku powstały zegary "dźwiękowe" wybijające kolejne godziny. Wcześniej na wierzy ratuszowej siedział strażnik ("Türmer") wybijający godziny ręcznie; bijąc młotkiem w dzwon.

zegar w Pradze i Wenecji
Zegar astronomiczny (praski Orloj) w Pradze z 1410 r. oraz zegar na wierzy Torre dell'Orologio w Wenecji z 1499 r..

Minuta

W miarę udoskonalania zegara czas uniezależnił się od położenia słońca, dzieląc coraz dokładniej dobę na 24 równe godziny. Dopiero od XVII wieku, kiedy to Christiaan Huygens wynalazł naprawdę precyzyjny zegar wahadłowy - człowiek przestał funkcjonować według zegara biologicznego lecz według zegara mechanicznego.

Zegary stały się tak dokładne, że zaistniała potrzeba podzielenia godziny na mniejsze części. Na tarczy zegarowej pojawiła się druga wskazówka, godzinę podzielono na 60 części. Jako, że ta nowa jednostka czasu była tak mała (choć niezwykle ważna w nawigacji) marynarze nazywali ją minutus czyli nikły, znikomy.

Sekunda

Z czasem i minuta stałą się niewystarczająco dokładnym pomiarem czasu, szczególnie w nawigacji, astronomii i geodezji. Na początku XVIII wieku Anglicy jako pierwsi podzielili więc minutę na 60 części nazywając tą jednostkę także z łaciny "minuta secunda" - minuta drugiej kategorii. Pod koniec XVIII wieku przyjęło się już powszechnie słowo sekunda.

starożytny kalendarz rzymski
Starożytny kalendarz rzymski znaleziony w Anzio.

Kalendarz

Miesiąc i tydzień

Starożytni Rzymianie bazując się na fazach księżyca podzielili rok na 12 miesięcy, rozpoczynając ich liczenie w marcu - bo wiosna jest początkiem życia - a kończyli rok w lutym. Dlatego niektóre miesiące w w większości krajów europejskich mają nadal rzymskie pochodzenie. Rzymskie miesiące nie miały nazw tylko numery, z których do dziś pozostały cztery: "september" (siódmy), "oktober" (ósmy), "november" (dziewiąty) i "december" (dziesiąty). Podobnie rok Słowian zaczynał się także z początkiem marca - gdy przyleciały jaskółki.

Tygodni Rzymianie jeszcze nie znali lub używali ośmiodniowego tygodnia. Podział na tygodnie i 7 nazwanych dni istniał za to na Bliskim Wschodzie co odnajdujemy w Starym Testamencie i siedmiodniowym cyklu stworzenia świata. Tygodnie i dni tygodnia wprowadzono w Europie dopiero około roku 400 licząc według dzisiejszego, chrześcijańskiego kalendarza, choć dzień siódmy (sabat) przeniesiono na niedzielę aczkolwiek w języku polskim sobota brzmi jak sabat.

Majowie używali różnych kalendarzy ale najważniejszy dzielił rok na 20 tygodni po 13 dni. Na Bali tydzień liczył od jednego do dziesięciu dni. Na Jawie do dziś używa się (obok naszego kalendarza tradycyjny tydzień składający się z pięciu dni handlowych. Na przedchrześcijańskiej Litwie tydzień liczył dziewięć dni. Po rewolucji wprowadzono we Francji tydzień 10-dniowy zwany "décades" ale system przetrwał tylko 13 lat. Związek Radziecki próbował po rewolucji wprowadzić 6-dniowy tydzień z szóstym dniem odpoczynku ale bez sukcesu.

czas według Einsteina

Kalendarz Słowian

Kalendarz pogańskich Słowian podporządkowany był przyrodzie i pracy na roli. Stąd pozostały nam nazwy miesięcy. Gdy w większości krajów Europy przejęto nazewnictwo rzymskie (July, August, Spetember) tak my pozostaliśmy przy przyrodniczo-rolnym nazewnictwie miesięcy z wyjątkiem marca i maja które się jednak od Rzymian przyjęły.

Styczeń (sieczeń lub tyczeń) skojarzenie z tyczką, drągiem nawiązujące do wyrębu drzew, drewna pozyskiwanego w tym okresie.
Luty czyli srogi, ostry, groźny bądź przykry.
Marzec - rzymski bóg Mars
Kwiecień okres budzenia się natury.
Maj - rzymska bogini Maja.
Czerwiec, co mało kto wie, pochodzi od czerwca polskiego i barwnika w tym miesiącu produkowanego w średniowieczu na polskich ziemiach (możliwie także roślin barwieńskich: marzanna zwana broczem i przytulia).
Lipiec to okres kwitnięcia lipy.
Sierpień to sierp i żniwa.
Wrzesień - czas kwitnięcia wrzosów.
Październik to czas paździerzy czyli tłuczenia lnu lub konopi.
Listopad czas opadania liści z drzew.
Grudzień to czas, gdy ziemia pokrywa się grudą, czyli zamarzniętą ziemią.

Nasze słowiańskie nazwy dni tygodnia pochodzą z średniowiecznych czasów chrystianizacji Słowian przez misjonarzy, a nazwy dni zostały utworzone w sposób numeryczny, odliczając ich kolejność po niedzieli (wtórny, środkowy, czwarty, piąty), która pierwotnie była początkiem tygodnia, jednak w potocznym użyciu, nazwy te zostały uznane za numer dnia w tygodniu czego skutkiem jest uznanie poniedziałku za pierwszy dzień tygodnia co widzimy do dzisiaj porównując polski kalendarz z kalendarzami krajów Zachodniej Europy gdzie tydzień rozpoczyna się w niedzielę czyli Domingo - dzień pański. Germanie zaadaptowali rzymski system nazewnictwa dni tygodni lecz zastosowali rodzime bóstwa pogańskie z wyjątkiem soboty która jest rzymskim dniem Saturna.

Nowy rok

Współczesny kalendarz został stworzony z myślą wspierania religijnych, handlowych i politycznych interesów elit oraz grup wpływu. Obecnie Nowy Rok zaczyna się w dniu, który nie jest godny uwagi ze względu na brak jakiegokolwiek znaczenia z punktu widzenia obserwatora zjawisk astronomicznych lub sezonów. Podobnie współczesna doba rozpoczyna się w środku nocy, gdy większość ludzi śpi. Ale nawet gdyby ktoś nie spał i chciał zaobserwować moment początku nowej doby, to i tak nie byłby w stanie, gdyż w tym czasie na nieboskłonie nie występują żadne zjawiska, na podstawie których byłoby to możliwe. [źródło]